رانندگی با دنده اتوماتیک در ترافیک

با بخش سوم همراه ما باشید تا بیشتر با گیربکس اتومات هیدرولیکی و راه های نگهداری مناسب آن آشنا شوید.

نویسنده:مهندسعلیرضا کرامتیان - مربی ارشد آموزش های فنی و کارشناس پشتیبانی فنی شبکه خدمات پس از فروش شرکت رنوپارس

خودروهای دنده اتومات مدت هاست که به یکی از جذاب ترین و محبوب ترین محصولات بازار خودرو تبدیل شده اند. این نوع خودروها به دلیل رانندگی راحت تر، توانسته اند طرفداران زیادی را به سوی خود جذب کنند. به علاوه شرکت های خودروسازی نیز از زمان معرفی این نوع جعبه دنده، تلاش فراوانی را در جهت بهبود و ارتقای بهره وری آن به کار بسته اند.  در قسمت اول درباره رانندگی با خودروهای اتومات هیدرولیکی در وضعیتی که موتور سرد است صحبت کردیم و در بخش دوم نیز نکاتی را برای رانندگی با این نوع گیربکس ها در ترافیک و پشت چراغ قرمز ارائه دادیم.

در صورتی که از خودروهای اتومات رنو که مجهز به گیربکس اتوماتیک هیدرولیکی مانند رنو ساندرو اتومات، رنو ساندرو استپ وی اتومات ، رنو مگان 2000، رنو داستر، رنو تندر 90 اتومات ، رنو تندر 90 پلاس اتومات  و دیگر محصولات گروه خودروسازی رنو فرانسه که مجهز به این نوع گیربکس ها می باشند، استفاده می کنید و یا از علاقمندان به این نوع خودروها هستید با بخش سوم همراه ما باشید تا بیشتر با این نوع گیربکس ها و راه های نگهداری مناسب آنها آشنا شوید.

رانندگی با خودروی اتومات در ترافیک های روان

مورد دیگری که می بایست در رانندگی با این نوع خودروها همواره مورد توجه قرار گیرد، چگونگی حرکت و رانندگی در ترافیک های روان است. تصور کنید که در مسیری در حال حرکت هستید که عبور خودروها به صورت روان ولی با سرعت پائین در حال انجام است و گیربکس بیشتر در دنده یک و دو قرار می گیرد، در اینجا لازم است تا اندکی در خصوص نحوه عملکرد این گیربکس ها در وضعیت دنده یک و دنده دو اطلاعاتی ارائه گردد.

در گیربکس اتوماتیک سیستمی به نام قفل مبدل هیدرولیکی، قفل کلاچ هیدرولیکی و یا Lock Up Clutch وجود دارد. این سیستم در داخل تورک کنورتور قرار دارد و به وسیله بلوک هیدرولیک و یونیت گیربکس اتوماتیک کنترل می شود. همانطور که عنوان شد فاصله بین ایمپلر و توربین همواره به وسیله روغن پر شده و روغن از سمت ایمپلر به سمت توربین پرتاب می شود و همواره اختلاف سرعتی بین این دو وجود دارد. همچنین همیشه سرعت توربین از سرعت ایمپلر کمتر است لذا بین این دو لغزش وجود دارد؛ این لغزش موجب افزایش مصرف سوخت و آلایندگی می شود و به علاوه کاهش کارآئی سیستم را نیز به دنبال دارد. همچنین در این حالت دمای روغن نیز افزایش می یابد که باعث استهلاک و کاهش عمر قطعات داخلی گیربکس می شود.

سیستم Lock Up Clutch این مشکل را برطرف می کند؛ وقتی گیربکس از دنده یک به دنده دو تغییر کرد و اندکی دور موتور بالا رفت و سرعت خودرو افزایش یافت و شرایط آماده شد، یونیت گیربکس اتوماتیک شیر سولونوئیدی مربوطه را فعال می کند. با فعال شدن این شیر، به آرامی صفحه پشتی توربین به پوسته داخلی تورک کنورتور متصل می شود. این عمل موجب می شود ایمپلر و توربین به یکدیگر متصل شده، لغزش بین این دو از بین برود و دور آنها با هم برابر شود.

برابر شدن سرعت این دو موجب افزایش کارائی، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی می گردد و پرتاب روغن از سمت ایمپلر به سمت توربین قطع می شود. برای درک بهتر عملکرد Lock Up Clutch ، سیستم گیربکس اتوماتیک را با یک گیربکس دستی مقایسه می کنیم.

در یک گیربکس دستی، وقتی قصد حرکت از وضعیت سکون داریم، ابتدا کلاچ را تا انتها می گیریم، سپس دسته دنده را به وضعیت یک تغییر می دهیم و با اندکی گاز دادن، کلاچ را به آرامی رها می کنیم. تصور کنید که در این وضعیت کلاچ را تا انتها رها نکنیم و پدال کلاچ را در وضعیت نصف کورس خود نگه داریم که به این حالت، وضعیت نیم کلاچ گفته می شود. در این وضعیت یعنی حالتی که کلاچ تا نیمه رها شده است، اصطکاک بین صفحه کلاچ و مجموعه دیسک و فلایویل به ماکزیمم میزان خود نرسیده است لذا مابین صفحه کلاچ و مجموعه دیسک و فلایویل لغزش وجود دارد و سرعت این دو با هم برابر نشده است و سرعت چرخش صفحه دیسک و فلایویل از صفحه کلاچ بیشتر است.

اگر راننده پدال کلاچ را زیاد در این وضعیت نگهدارد، صفحه کلاچ، دیسک و فلایویل دچار آسیب خواهند شد. این حالت در گیربکس اتوماتیک معادل زمانی است که هنوز سیستم Lock Up Clutch فعال نشده است. البته لازم به ذکر است که چون مجموعه ایمپلر و توربین در روغن هستند و همواره روغن از سمت ایمپلر به توربین پرتاب می شود، لذا میزان آسیب دیدگی قطعات گیربکس اتوماتیک به دلیل عدم عملکرد سیستم Lock Up Clutch ، خیلی کمتر از حالت نیم کلاچ در گیربکس های دستی است.

در گیربکس اتوماتیک وضعیت Lock Up Clutch در زمانی که خودرو در دنده دو قرار گرفته و اندکی دور موتور و سرعت خودرو افزایش یافته است، عمل می کند و در دنده های سه و چهار دائما فعال است. به عبارت دیگر سیستم Lock Up Clutch به هیچ عنوان در دنده های یک و عقب و وقتی که گیربکس در دنده دو قرار دارد و دور موتور و سرعت خودرو هنوز پائین است فعال نمی شود. لذا یک راننده حرفه ای و حساس تا جائی که امکان دارد باید سعی کند تا خودرو در دنده یک و همچنین در وضعیتی که دور موتور و سرعت خودرو در دنده دو کم است، کمتر حرکت کند. بنابراین در ترافیک های روان که خودرو بیشتر در دنده یک و دنده دو با دور و سرعت پائین حرکت می کند و هنوز حالت Lock Up Clutch عمل نکرده است، دمای روغن گیربکس اتوماتیک به آرامی افزایش می یابد و اگر این وضعیت ادامه پیدا کند قطعات گیربکس آسیب می بینند.

توصیه می شود که چنانچه ترافیک سنگینی را مقابل روی خود دیدید، سعی کنید تا هر چند دقیقه، خودرو را خلاص کرده تا توربین و ایمپلر بتوانند آزادانه حرکت کنند و دمای روغن گیربکس اتوماتیک کاهش یابد. همچنین چنانچه شرایط جاده اجازه می دهد و خطری راننده و سرنشینان را تهدید نمی کند، گاهی اوقات که گیربکس در دنده یک و یا دنده دو در دور و سرعت پائین در حال حرکت است، در وضعیت رانندگی، خودرو را خلاص کنید و اجازه دهید تا حتی برای چند ثانیه، گیربکس در وضعیت خلاص قرار گیرد.  این کار موجب می شود تا ایمپلر و توربین بتوانند اندکی آزادانه در داخل تورک کنورتور حرکت کنند و دمای روغن گیربکس کاهش یافته و آسیب کمتری به قطعات داخلی گیربکس وارد شود.

استفاده از دنده اتومات در سربالایی

بعضی از راننده ها عادت دارند که هنگامی که خودرو در ترافیک و در سربالائی قرار گرفته، گیربکس را در وضعیت D قرار داده و با اندکی گاز دادن، خودرو را در وضعیت سکون، متعادل و بصورت ثابت نگهدارند و وقتی چراغ سبز شد و یا ترافیک کمتر شد، پدال گاز را فشار داده و در مواجهه مجدد با ترافیک و یا چراغ قرمز، مجددا وضعیت مذکور را تکرار می کنند. لازم به تذکر است که انجام این کار موجب آسیب رسیدن جدی به قطعات داخلی گیربکس می شود زیرا در این وضعیت، سرعت ایمپلر برابر سرعت چرخش موتور و سرعت توربین صفر است و توربین در مقابل چرخش از خود مقاومت زیادی نشان می دهد.

این عمل موجب می شود تا دمای روغن بالا رفته و مطابق آنچه گفته شد، قطعات داخلی گیربکس اتوماتیک آسیب ببینند. لازم به ذکر است که وضعیت توضیح داده شده معادل این است که در یک خودرو که مجهز به گیربکس دستی است در سربالائی، گیربکس را در دنده یک قرار دهیم و پدال کلاچ را در حالت نیم کلاچ ثابت نگه داریم. واضح است که در این حالت مجموعه دیسک کلاچ، صفحه کلاچ و فلایویل دچار آسیب جدی خواهند شد زیرا در این وضعیت دیسک و فلایویل با سرعت موتور در حال چرخش هستند ولی سرعت صفحه کلاچ صفر خواهد بود لذا قطعات مذکور به شدت آسیب خواهند دید.

چگونگی استفاده از وضعیت دنده Park در گیربکس اتومات

نکته دیگری که در هنگام رانندگی با خودروهای مجهز به این نوع گیربکس ها باید مد نظر قرار داد، وضعیت خودرو در حالت تغییر دسته دنده، به حالت P است. برای درک بهتر این حالت لازم است اندکی در خصوص مکانیزم به کار گرفته شده در هنگام استفاده از وضعیت P توضیح داده شود.

وقتی دسته دنده را به حالت P تغییر می دهیم، مطابق شکل زیر، قطعه ای فلزی به نام ضامن قفل کن در میان چرخ دنده ای به نام دنده Park قرار می گیرد، این دنده همواره به دیفرانسیل متصل است و چنانچه از حرکت آن جلوگیری شود، چرخهای جلوی خودرو قفل شده و امکان حرکت آنها کاملا سلب خواهد شد.

از آنجا که این ضامن قفل کن به پوسته گیربکس متصل است، چنانچه تحت فشار و شرایط خیلی سخت در بین دنده های دنده پارک قرار گیرد، موجب می شود که ضربه به پوسته گیربکس منتقل شده و پوسته گیربکس ممکن است ترک برداشته و یا بشکند. با ذکر یک مثال ساده می توان عملکرد دنده پارک را تشریح کرد؛ قرار گرفتن دسته دنده در وضعیت پارک را می توان به قرار دادن چوبی مابین پره های چرخ یک دوچرخه تشبیه کرد؛ هدف از به کار بردن این مثال ساده این است که توان و قدرت وضعیت پارک در ثابت نگه داشتن خودرو تشریح شود.

همانطور که به سادگی می توان تصور کرد، چنانچه یک تکه چوب نسبتا قوی مابین پره های چرخ یک دوچرخه قرار گیرد، دوچرخه به هیچ عنوان حرکت نخواهد کرد، همین وضعیت برای این نوع گیربکس نیز وجود دارد، اگر ضامن قفل کن در بین دنده های دنده پارک قرار گیرد، چرخهای جلوی خودرو کاملا قفل شده و عدم حرکت خودرو تضمین خواهد شد.

حال به نکته ای که لازم است تا در هنگام تغییر دسته دنده به وضعیت P لازم است رعایت شود، می پردازیم. با توجه به توضیحی که در خصوص چگونگی عملکرد دنده پارک داده شد و با توجه به اینکه ضامن قفل کن به پوسته گیربکس متصل است، واضح است که دسته دنده می بایست در زمانی در حالت P قرار گیرد که سرعت دنده پارک صفر باشد و صفر بودن سرعت دنده پارک فقط در زمانی میسر است که خودرو کاملا متوقف باشد و هیچگونه حرکتی نداشته باشد. لذا تاکید می شود که فقط دسته دنده را زمانی در حالت P قرار دهید که خودرو کاملا متوقف شده باشد و هیچ حرکتی نداشته باشد، توصیه می شود که دسته دنده را بعد از اینکه ترمز دستی را فعال کردید، در وضعیت P قرار دهید تا هیچ آسیبی به قطعات داخلی گیربکس خصوصا پوسته گیربکس وارد نشود.

شما می توانید با دنبال کردن این سری مقالات در سایت مجله رنو ایران، دانش فنی خود را برای نگهداری از گیربکس اتوماتیک خودروهای رنو افزایش دهید.

این مقاله ادامه دارد....