رانندگی با پراید اتومات

فرض کنید پشت فرمان پراید نشسته ‏اید و قصد دارید دنده عوض کنید . ابتدا کلاچ می‏گیرید ، سپس گاز را قطع می‏کنید و دسته دنده را در عدد "یک" قرار می‏دهید و با بالا آوردن پدال کلاچ و کمی فشردن پدال گاز حرکت را آغاز می‏کنید .
به گزارش گروه بازار باشگاه خبرنگاران ،  هر راننده‏ای سبک خاصی دارد و در دور موتور خاصی دنده را تعویض می‏کند . این تفاوت در رفتار‏های رانندگی می‏تواند به افزایش مصرف سوخت ، افزایش احتمال استهلاک زودموعد قطعات  و ... منجر شود لذا به نظر شما آیا بهتر نیست تمام کار‏های گفته شده ، به صورت اتوماتیک و بر اساس الگویی نمونه و ایده‏آل انجام شود ؟ ما ابتدا این سوال را از خودمان پرسیدیم و برای دریافت پاسخ آن به سراغ نخستین محصول سایپا با سیستم AMT( تعویض دنده الکترونیکی ) رفتیم تا ببینیم می‏توان به رفتار‏های ایده‏آل این سایپا 131 اعتماد کرد یا بهتر است خودمان سکان را در دست بگیریم :

وقتی کلاچ حذف می‏شود ...

عصرخودرو دراین باره نوشت :نام AMT و سیستمی که در ابداع جدید سایپا مشاهده می‏شود یک طراحی کاملا ایرانی است. نزدیک‏ترین سیستم در بین خودرو‏های روز دنیای به این سیستم که البته شباهت دادن این دو به هم جرات فراوانی می‏خواهد سیستم تعویض دنده شبه اتوماتیک یا Semi-automaticاست . در سیستم‏های تعیوض دنده شبه‏اتوماتیک به ساده‏ترین بیان ، کلاچ از مجموعه پدال‏ها حذف شده است و تعویض دنده بدون نیاز به گرفتن پدال کلاچ صورت می‏گیرد و شرایط برای رانندگی ایده‏آل فراهم می‏شود . حتما می‏پرسید «چگونه ؟» . شما در زمان تعویض دنده ، پدال کلاچ را چه زمان می‏گیرید و چگونه رها می‏کنید ؟ هر نوع رفتار شما با پدال کلاچ می‏تواند در یک تعویض دنده خوب یا بد تاثیر گذار باشد لذا در این زمان سیستم تعویض دنده شبه اتوماتیک به کمک شما می‏آید و با حذف سیستم کلاچ حداقل تفکر در این مورد را در هنگام رانندگی از دوش شما باز می‏کند تا تمرکز بیش‏تری روی دیگر بخش‏های رانندگی داشته باشید . کلاچ عملکردی الکترونیکی دارد و محاسبات این بخش می‏تواند در نوع تعویض دنده تاثیر به‏سزایی داشته باشد لذا مجموعه کلاچ همچنان در مدار باقی می‏ماند وبه جای اینکه در نقش پدال زیر پای شما ایفای نقش کند در قسمتی از محفظه موتور محاسبات الکترونیکی اش را انجام می‏دهد و شما تنها در زمان مورد نیاز اقدام به تعویض دنده می‏نمایید. عملکرد این سیستم برای رانندگی ایده‏آل هم در خودرو‏های شهری (برای کاهش مصرف سوخت و رانندگی یکنواخت) و هم در خودرو‏های سریع و مسابقه‏ای ( برای شتاب‏گیری ایده‏آل) مورد استفاده قرار می‏گیرد.برای مثال در بین خودرو‏های سریع جهان فراری 599 GTO از جمله خودرو‏هایی است که از گیربکس شبه‏اتوماتیک بهره می‏برد و در بین خودرو‏های شهری اسمارت Fortwo معروف‏ترین خودرو شهری است که از گیربکس شبه‏اتوماتیک استفاده می‏کند.

سیستم AMT :

تحقیقات روی سیستم AMT در مهندسی سایپا از چند سال پیش آغاز شده است و همچنان ادامه دارد . سایپا این سیستم را با هدف طراحی مکانیزمی اتوماتیک برای تعویض دنده ابداع کرد و در آن هیچ شباهتی به نمونه‏های خارجی مشاهده نمی‏شود و به جرات می‏توان AMT را یک ابداع کاملا ایرانی از سوی مهندسان سایپا دانست که مکانیزیمی متفاوت نسبت به همنوعانش در جهان دارد . مهندسین سایپا پیش از اجرای این پروژه نگاهی به گیربکس SemiAutomatic اسمارت Fortwo ؛ خودرو کوچک مرسدس بنز انداخته اند و با گرفتن ایده‏ای از این سیستم به پروژ‏ه‏ای کاملا ملی و متفاوت رسیده‏اند . سیستم AMT یک گیربکس اتوماتیک نیست بلکه ترکیبی از کنترل‏کننده‏های مکانیکی و الکترونیکی است که در کنار همان گیربکس 5 سرعته دستی پراید به ایفای نقش می‏پردازند اما چرا سایپا به دنبال طراحی یا نصب یک گیربکس تمام اتوماتیک برای پراید نرفت ؟ قطعا در ابتدای راه این سوال ذهن ما را نیز درگیر خود کرده بود اما پاسخ مسئولان سایپا اینگونه بود که آن‏ها می‏خواستند در بهترین شرایط اقتصادی و با کمترین افزایش قیمت و همچنین امکان داخلی سازی بالای 90 درصد ، چنین سیستمی را برای پلت‏فرم X100 فراهم کنند . استفاده از یک گیربکس تمام اتوماتیک در بهترین حالت در جهان می‏تواند موجب افزایش 3 تا 4 میلیون‏تومانی قیمت یک خودرو شود در حالی که نصب چنین سیستمی روی پراید بر اساس گفته مسئولان پروژه می‏تواند علاوه بر کاهش این میزان افزایش قیمت کاملا به صورت بومی و بدون نیاز به قطعات خارجی به تولید برسد در حالی که مراحل داخلی سازی یک گیربکس تمام اتوماتیک ممکن است بیش از 5 سال به طول انجامد.سیستم AMT به وعی راهنمای رانندگان در رانندگی خواهد بود . در یک رانندگی معمولی آنچه وضعیت دنده را تعیین می‏کند تصمیم‏گیری شخصی افراد است که در همه حال نمی‏تواند ایده‏آل باشد اما در این سیستم تصمیم‏گیری بر عهده سیستم AMT است لذا مهندسین پیش از طراحی این سیستم باید رفتار ایده‏آلی را به دست می‏آوردند تا آن را در AMT شبیه‏سازی کنند تا به الگویی برای رانندگی در حالت اتوماتیک تبدیل شود . سایپا به این منظور از 5 راننده با تجربه و حرفه‏ای در این زمینه دعوت به عمل آورد و از آن‏ها خواست تا با یک خودرو پراید دنده‏ای در مسیری از پیش تعیین شده شامل انواع مسیر های سربالایی ، مسطح ، پیچ‏ها و ... رانندگی کنند . در طول این مسیر با توجه به نوع تعویض دنده این 5 راننده منتخب در شرایط گوناگون نموداری از هر راننده به دست آمد . سایپا با در کنار هم قرار دادن این رفتار‏های رانندگی ایده‏آل و رسیدن به نموداری میانگین از این 5 راننده در نهایت به  الگوی ایده‏آلی برای یک گیربکس شبه‏اتوماتیک که رفتار این رانندگا نرا شبیه‏سازی کند رسید. این الگو پیش از آزمایش نیز بر اساس محاسبات ترسیم شده بود و نکته جالب این بود که بعد از انجام آزمایش ها روی این 5 راننده نمودار نهایی شباهت بسیاری به نمودار تئوری و محاسباتی داشت .

AMT چگونه کار می‏کند ؟

در خودرو‏های مجهز به این سیستم تغییراتی نسبت به نسخه دنده‏ای صورت می‏گیرد که بسیار محدود است اما عملکرد کلی خودرو را تحت‏الشعاع  قرار می‏دهد. با نشستن پشت فرمان این خودرو نخستین تغییری که مشاهده می‏کنید دسته دنده خودرو است. در نمونه آزمایشی ما خودرو از دسته دنده کوتاهی بهره می‏برد و نقشه وضعیت تعویض دنده  آن روی سر دنده ترسیم شده بود. در این نقشه تعویض  دنده با حرکت دسته دنده به سمت چپ کنترل خودرو در حالت اتوماتیک قرار می‏گرفت (A) و اگر بار دیگر این کار را انجام می‏دادیم کنترل خودرو به حالت دستی تغییر می‏کرد(M) و سپس با بالا و پایین حرکت دادن دسته دنده ، میتوانستیم دنده را کم یا زیاد کنیم . البته  بهتر است به تشریح نحوه عملکرد گیربکس خودرو مورد آزمایش که نمونه پروتوتایپ یا آزمایشی این خودرو بود نپردازیم زیرا قرار است نقشه کلی این گیربکس همانند آنچه در تصاویر صفحه نشان داده شده تغییر کند و به حالتی خطی برسد که به ترتیب از بالا به پایین دنده عقب (R) ، خلاص(N) ، حالت تمام اتوماتیک(A) و تعویض دنده دستی(M) قابل انتخاب باشند . اهرم تعویض دنده نیز که در روز آزمایش نتوانستیم با ارتفاع کوتاهش خیلی خوب کنار بیاییم قرار است کمی بلند‏تر باشد تا امکان دسترسی به آن راحت‏تر شود .تغییر دیگری که در اتاق مشاهده می‏کنید افزوده شدن یک نمایشگر دیجیتال برای دنده‏ها در مجموعه جلو آمپر است . در خودرو مورد آزمایش ما همانطور که در تصویر مشاهده می‏کنید این نمایشگر به صورت مستطیلی بر روی جلو آمپر سری گذشته محصولات سایپا نصب شده است و قرار است در نمونه‏ای تولیدی این خودرو همین نمایشگر بر روی جلو ‏آمپر جدید خانواده X100 که نمایشگری دایره‏ای در وسط آن قرار گرفته نمایش داده شود . در این سیستم از کلمه A به جای کلمه رایج D برای حالت تمام اتوماتیک استفاده شده که هدف نشان دادن اختلافات این سیستم با نمونه تمام اتوماتیک است .از جمله تغییرات دیگر داخل اتاق می‏توان به استفاده از پدال جدید و عریض‏تر برای ترمز و همچنین نصب محل استراحت پای چپ (Foot Rest) در قسمت چپ مجموعه پدال‏ها اشاره کرد. ما در اینجا با یک سیستم الکترونیکی-مکانیکی روبرو هستیم لذا نمی‏توان همه جنبه‏ها آن را در کابین مشاهده کرد لذا درب موتور خودرو را بالا می‏زنیم تا با دیگر بخش‏های سیستم AMT آشنا شویم . بیایید با هم مروری بر یک تعویض دنده ساده داشته باشیم . ابتدا کلاچ را می‏گیریم . در سیستم AMT این عمل با دو سیستم جدید کنترل می‏شود . واحد کنترل الکترونیکی کلاچ در قسمت وسط ، بالای دیواره محفظه موتور قرار گرفته است و در زیر آن مجموعه مکانیکی کشش کلاچ قرار دارد که در این لحظه کلاچ را می‏گیرد . سپس توسط دسته دنده را عوض می‏کنیم .وضعیت را در حالت A یا اتوماتیک قرار می‏دهید . مغزمتفکر اصلی این سیستم در زیر داشبورد و بالای پدال‏ها قرار گرفته است و TCU (واحد کنترل الکترونیکی گیربکس) نام دارد . و سپس با فشردن پدال گاز حرکت را آغاز می‏کنید و این زمانی که سیستم کلاچ بار دیگر وارد مدار می‏شود و کلاچ را رها می‏کند . اما وقتی در حال حرکت هستید بار دیگر این سیستم به تعویض دنده نیاز پیدا می‏کند . در این حالت در هنگام تعویض دنده باید گاز دادن متوقف شود لذا به همین منظور مجموعه جدید دریچه گاز در قسمت راست محفظه موتور (بالا) نصب شده است که زمان‏بندی قطع یا وصل کردن گاز را کنترل می‏کند . با توجه به ورودی‏های دور موتور و سرعت واحد کنترل الکترونیکی گیربکس TCU وظیفه مدیریت دریچه گاز و دیگر سیستم‏ها را بر عهده خواهد داشت . دریچه گاز در این خودرو از نوع الکترونیکی نیست که با ECU کنترل شود بلکه تمام عملکرد‏های آن مستقل از ECU توسط TCU کنترل می‏شوند . این خودرو 95 درصد رفتار رانندگان حرفه‏ای و الگو‏های ایده‏آل را شبیه‏سازی می‏کند .

رانندگی در دو حالت اسپرت و نرمال :

شاید حتی نتوانید تصورش را هم داشته باشید که با این سیستم هم می‏توانید رانندگی نرمالی داشته باشد و هم رانندگی اسپرت را تجربه کنید . رانندگی در حالت نرمال به عنوان رفتار معمولی عمده گیربکس‏های اتوماتیک به تعویض دنده در دور موتور‏های پایین‏تر و البته مصرف سوخت بهتر مربوط می‏شود که فشار حداقلی نیز روی موتور وارد می کند . در حالت اسپرت گیربکس‏های اتوماتیک رایج بازار معمولا با نصب کلیدی در کنار گیربکس این امکان را برای راننده فراهم می‏کنند تا در این حالت رانندگی کند وفرق  اصلی این سیستم با رانندگی معمولی(نرمال) در تعویض دنده‏ا در دور موتور‏های بالا‏تر برای دستیابی به شتاب بیش‏تر است که البته به افزایش مصرف سوخت منجر می‏شود . این عمل در گیربکس AMT با بررسی رفتار‏های راننده به صورت اتوماتیک تشخیص داده می‏شود و در آن نیاز به فشردن کلید خاصی برای دستیابی به این سیستم نیست . در صورتی که سوار بر این خودرو پدال گاز را در حالت نرمال یا با اصطلاح سرگاز بفشارید ، سیستم AMT  رانندگی نرمال را تشخیص می‏دهد و تعویض دنده‏ها در دور موتور‏های بین 3000 تا 3500 دور در دقیقه انجام می‏شوند اما به محض وارد کردن نیروی بیش‏تر به پدال گاز و رانندگی در حالت تخت‏گاز محاسبه‏گر های سیستم AMT رانندگی اسپرت را تشخیص می‏دهند و دنده‏ها در دور موتور 4000 تا 4600 دور در دقیقه تعویض می‏شوند .

تجربه رانندگی با نمونه آزمایشی :

خودرو مورد آزمایش یکی از 10 نمونه پروتوتایپ سایپا برای انجام بررسی‏های روی این سیستم بود که به مدت یک روز در اختیار ما قرار داشت . در اولین مواجهه با خودرو هیچ نشانه‏ای از اتوماتیک بودن را نمی‏توانید در ظاهر مشاهده کنید اما با نشستن پشت فرمان خودرو و مشاهده دسته‏دنده و نمایشگر پشت‏آمپر به زودی در خواهید یافت که با یک پراید معمولی و یا عضوی ساده از خانواده X100 روبرو نیستید ! برای تعویض دنده مانند دیگر خودرو‏های اتوماتیک الزامی به فشردن پدال ترمز برای آزاد‏سازی دنده وجود ندارد . دنده را با حرکت به سمت چپ در حالت A قرار می‏دهیم و همراه با فشردن پدال ترمز ، ترمز‏دستی را آزاد می‏کنیم . همانند خودرو‏های اتوماتیک در ابتدا حرکت برای شروعی آرام نیازی به فشردن پدال گاز نیست زیرا دریچه جدید و اتوماتیک گاز این خودرو به صورت اتوماتیک وارد مدار می‏شود و کمی گاز برای حرکت اولیه خودرو را در اختیار شما قرار می‏دهد . این مکانیزم در ترافیک‏های سنگین شهری می‏تواند بسیار مفید واقع شود و حتی نیاز به گاز دادن را نیز مرتفع سازد . پس از آغاز حرکت تصمیم گرفتیم رانندگی کاملی را در حالت اتوماتیک را با این خودرو تجربه کنیم . از آن‏جایی که گیربکس این خودرو همان گیربکس دستی مشابه نمونه معمولی پراید است با یک گیربکس 5 دنده دستی با مکانیزم تعویض به صورت الکترونیکی مواجه هستیم . در زمان رانندگی با فشار متوسط روی پدال گاز تعویض دنده‏ها روی دور‏های 3000 تا 3500 انجام می‏شود در نمونه پروتوتایپ مورد آزمایش فاصله 1 ثانیه ای بین زمان تعویض دنده‏ها بود که موجب می‏شد در این زمان خودرو به اصطلاح کمی خود را به عقب بکشد و شاهد شتاب‏گیری یکنواختی نباشیم . البته این تاخیر بین دنده‏ا در رانندگی با گیربکس دستی نیز مشاهده می‏شود و حتی در گیربکس‏های اتوماتیک نیز وجود دارد و شرکت‏ها به دنبال اصلاح وضعیت ان هستند اما در این خودرو تاخیر کمی بیش‏تر از حد انتظار است که البته بر اساس وعده مسئولان در نمونه نهایی این تاخیر به حداقل خود خواهد رسید که البته قطعا تاخیری بیش‏تر از گیربکس‏های اتوماتیک است . تصمیم گرفتیم رانندگی درحالت  اسپرت را نیز تجربه کنیم لذا بدون نیاز به فشردن کلید خاصی پدال گاز را تا انتها فشردیم . انجام این کار باعث شد تعویض دنده‏ها دیگر در محدوده 3000 تا 3500 انجام نشود و شاهد این اتفاق در دور موتور 4000 تا 4600 باشیم شرایط به گون‏ای است که تصور می‏کنید سیستم در حال فکر کردن و تصمیم‏گیری پی‏در پی‏ است و وجود عملیات مکانیکی در مسیر سیستم‏های الکترونیکی موجب این تاخیر می‏شوند اما به هر حال خودرو مورد آزمایش نمونه آزمایشی بوده است و از این جهت نمی‏توان قضاوت دقیقی در مورد فاصله میان دنده‏ها انجام داد . در سرازیری ، اگر فشاری به پدال گاز وارد نشود دنده ثابت می‏ماند لذا برای رانندگی با این سیستم در سرازیری حتما باید از حالت M یا تعویض دستی استفاده کنید . برای تعویض دستی در خودرو مورد آزمایش بار دیگر دسته دنده را به سمت چپ حرکت دادیم . در این حال دیگر نیازی به سیستم ‏ها الکترونیکی نبود و در هنگام نیاز به افزایش دنده آن را به سمت بالا و نیاز به معکوس دادن یا کاهش دنده آن را به سمت پایین حرکت می‏دادیم . انتخاب دور موتور برای تعویض دنده در این حالت در اختیار راننده است و البته همچنان مشکل تاخیر بین دنده‏ها حس می‏شود اما در این حالت کمی کمرنگ تر است .

مزایا و زمان عرضه این سیستم به بازار :

مسئولان سایپا پیش‏بینی می‏کنند در این سیستم اماده نصب روی پلت‏فرم X100 و عرضه به بازار شود . از آنجایی که بیش‏ از 90 درصد این سامانه قابلیت تولید در داخل را داراست لذا ارائه خدمات پس از فروش و تامین قطعات مورد نیاز آن در کشور بسیار آسان خواهد بود و از این جهت آپشنی استراتژیک و ملی در خودرو‏های داخلی به حساب می‏آید. این سیستم از آنجایی که از الگویی ایده‏آل پیروی می‏کند هیچ صدمه‏ای به دیسک و صفحه خودرو وارد نمی‏کند و مصرف سوخت آن حتی می‏تواند کمتر از نمونه دستی نیز باشد .سایپا هیچ‏گونه وعده قیمتی برای این خودرو نداده است اما می‏توان از این موضوع اطمینان حاصل کرد که افزایش قیمت نوع مجهز به AMT بسیار کمتر از گیربکس اتوماتیک خواهد بود .