تصور کنید یک روز که در حال عبور از عرض خیابان هستید، ناگهان در یک لحظه و بدون این‌که بفهمید از کجا، با خودرویی تصادف می‌کنید. درحالی که نقش زمین شده‌اید و جمعیت دورتادورتان حلقه زده‌اند، در آن حال نزار از دیدن راننده که بالای سرتان ایستاده و حسابی دست و پایش را گم کرده است، شوکه می‌شوید.
بر خلاف تصور، راننده نه یک جوان کم سن و سال و بی‌مبالات بلکه پیرمردی بالای ۸۰ سال است که کاملا دست و پایش را گم کرده و مرتب تکرار می‌کند اصلا متوجه نشده چطور این اتفاق افتاده است و شما چطور مقابل خودرو‌اش سبز شده‌اید!
این حادثه‌ای است که چندی پیش برای شهروندی رخ داده است. تصادفی که در اثر بی‌احتیاطی راننده رخ داد و منجر به آسیب شدید عابر پیاده شد. نکته قابل تامل در این حادثه براساس نظر کارشناسی افسر راهنمایی و رانندگی حاضر در صحنه تصادف، عدم عکس‌العمل بموقع راننده در کنترل خودرو برای جلوگیری از برخورد با عابر پیاده بوده و سن بالای راننده در این زمینه بی‌تاثیر نبوده است.
رانندگی تا لحظه مرگ
هرچند بر اساس آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی حداقل شرط سنی برای رانندگی در کشورمان داشتن ۱۸ سال سن تمام تعیین شده، اما به نظر می‌رسد قانونگذار برای تعیین حداکثر سن رانندگی هیچ حد و مرزی قرار نداده است و در این زمینه خلأ قانونی وجود دارد.
خلأ قانونی که موجب شده است شهروندان تا هر سنی که بخواهند و بدون در نظر گرفتن شرایط جسمی و روحی‌شان پشت فرمان نشسته و رانندگی کنند و همین نقص قانونی حوادث و تصادفات رانندگی جرحی و فوتی خونینی را رقم بزند.
هرچند مسوولان راهنمایی و رانندگی و سایر دستگاه‌های قانونگذار متولی در این زمینه با استناد به این‌که در هیچ کجای دنیا حداکثر شرط سنی برای رانندگی تعیین نشده است در تلاشند تا این خلأ قانونی را به نحوی توجیه کنند، اما به نظر می‌رسد در این میان تفاوت نحوه رانندگی شهروندان ما با آن کشور‌ها به عنوان یک نکته مهم غفلت واقع شده است.
عدم وجود قوانین بازدارنده قوی، آمار بالای صدور قبوض جریمه به دلیل اصرار برخی رانندگان به ارتکاب تخلفات رانندگی، ۲۳ هزار کشته تصادفات سالانه رانندگی و از همه مهم‌تر عدم ارتقای مطلوب فرهنگ ترافیک و رانندگی در کشورمان از جمله عوامل مهم و تاثیرگذار در این زمینه هستند که در تعیین سقف سنی رانندگی به عنوان یک ضرورت مورد غفلت و بی‌توجهی قرار گرفته‌اند.
وقوع حوادث رانندگی و تصادفات منجر به جرح یا حتی فوت که یک پای آن شهروندانی هستند که در سنین بالا همچنان بی‌محابا پشت فرمان می‌نشینند، موجب شده است براساس آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، پلیس نظارت و کنترل بیشتری بر این گروه از رانندگان داشته باشد.
ضرورت تجدیدنظر در یک خلأ قانونی
ضرورت تعیین سقف سنی در رانندگی در حالی از سوی دستگاه‌های متولی تاکنون چندان جدی گرفته نشده است که مشاور ترافیکی کمیسیون اجتماعی مجلس در گفتگو با «جام‌جم» از آن به عنوان یک خلأ قانونی در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی نام برده و تاکید می‌کند: مانند بسیاری از مشاغلی که دوره بازنشستگی دارند رانندگی نیز در برخی دوره‌های سنی به دلیل تحلیل رفتن توان جسمی فرد با خطرات همراه است. سرهنگ علیرضا اسماعیلی با بیان این‌که وقتی بررسی‌ها از تفاوت دو جنس زن و مرد در رانندگی حکایت دارد بنابر این قطعا رانندگی در سنین مختلف نیز ویژگی‌های خاص خود را خواهد داشت، می‌گوید: رانندگی در سن بالا با، اما و اگر‌های فراوانی همراه است، زیرا افزایش تدریجی سن، تضعیف عمومی عضلات بدن، خشک و سفت شدن مفاصل، ضعف بینایی و شنوایی، کاهش سرعت عکس‌العمل را در شرایط لحظه‌ای در پی دارد و همه این موارد رانندگی در سنین بالا را برای راننده و دیگران بالقوه خطرساز می‌کند.
وی تصریح می‌کند: هرچند آمار حوادث و تصادفات رانندگان در سنین بالا در مجموع کل تصادفات فراوان نیست، اما در گروه خودشان آمار حوادث و سوانح ترافیکی که رانندگان سن بالا در وقوع آن دخیل بوده‌اند، کم نیست و این امر بازنگری و تجدید نظر برای گنجاندن قوانینی مبتنی بر تعیین سقف سنی در رانندگی را به عنوان یک ضرورت آشکار می‌کند.
استادیار دانشگاه علوم انتظامی تاکید می‌کند: ضروری است کارشناسان حوزه ترافیک و تصادفات، سلامت و پزشکی و مسوولان پلیس راهنمایی و رانندگی در تعامل با یکدیگر با بررسی و مطالعات دقیق کارشناسی در این زمینه با تعیین سقف سنی در رانندگی از یکسو و قرار دادن روش‌های کنترلی دقیق‌تر برای رفع خلأ قانونی فعلی چاره‌ای بیندیشند.
در مقابل اظهارات موافقان ضرورت تعیین سقف سنی در رانندگی، مسوولان راهنمایی و رانندگی با این استدلال که رانندگی نه به سن و سال بلکه به توانایی افراد بستگی دارد، معتقدند نمی‌توان برای رانندگی محدودیت سنی قائل شد. رئیس مرکز صدور گواهینامه راهور ناجا تاکید می‌کند: هم‌اکنون برخی رانندگان جوان به دلیل مصرف مواد روانگردان تعادل و تمرکز خود را در رانندگی قانونمند از دست می‌دهند و در صورتی که سلامت جسمی و روانی آن‌ها پس از انجام آزمایش‌های ویژه تایید نشود، گواهینامه‌شان باطل می‌شود و اجازه رانندگی نخواهد داشت. این قاعده می‌تواند برای رانندگان بزرگسالی که توان کنترل خودرو را ندارند، نیز اعمال شود.
بررسی صلاحیت بالای ۷۰ ساله‌ها هر دو سال
اگرچه مسوولان تاکنون اقدامی برای تعیین حداکثر سقف سنی رانندگی در آیین نامه رانندگی کشورمان انجام نداده‌اند، اما موضوع بررسی‌های دوره‌ای احراز شرایط رانندگی به عنوان تبصره‌ای در آیین نامه راهنمایی و رانندگی شاید همین هدف را دنبال کند.
بر این اساس به گفته رئیس مرکز صدور گواهینامه راهنمایی و رانندگی ناجا در حالی که افراد عادی هر ۵ سال یکبار باید گواهینامه خود را تمدید کنند، اشخاص بالای ۷۰ سال هر ۲ سال یکبار باید نسبت به این کار مبادرت ورزند.
سرهنگ رحیم رمضان آقایی در گفتگو با «جام‌جم» به این افراد هشدار می‌دهد در صورتی که هر ۲سال یکبار برای انجام بررسی صلاحیت جسمی و روحی که منجر به تمدید شدن یا نشدن گواهینامه شان می‌شود اقدام نکنند، گواهینامه آن‌ها فاقد اعتبار تلقی شده و پلیس در صورت رویت با متخلفان برخورد خواهد کرد. سرهنگ آقایی توضیح می‌دهد: بر اساس ماده ۲۶ آیین نامه راهنمایی و رانندگی افراد باید گواهینامه متناسب برای رانندگی با وسیله مورد نظر (سبک و سنگین) را داشته باشند و در غیر این صورت براساس قانون با متخلفان برخورد خواهد شد.
وی با بیان این‌که براساس ماده ۲۷ حداقل شرط سنی برای رانندگی ۱۸ سال تمام عنوان شده است، می‌افزاید: براساس تبصره ۵ ماده ۲۷ قانون راهنمایی و رانندگی مدت اعتبار گواهینامه‌های رانندگی ۵ سال است و پس از پایان اعتبار و بررسی سلامت جسمی و روانی راننده، صلاحیت وی برای یک دوره ۵ ساله دیگر مورد تایید قرار می‌گیرد برای افراد بالای ۷۰ سال سن این بررسی‌ها باید هر دو سال یکبار انجام شود.
سرهنگ آقایی تصریح می‌کند: بررسی‌های کارشناسی در خصوص سلامت جسمی و روانی توسط تیم کارشناسی متشکل از سه کاردان فنی ویژه این موضوع و با معاینات متعدد فرد در زمینه‌های مختلف انجام می‌شود.
افراد بالای ۷۰ سال سن باید بدانند اگر به هر دلیل هر دو سال یکبار نسبت به تمدید گواهینامه خود اقدام نکنند، این کار به ضررشان تمام خواهد شد، زیرا به گفته رئیس مرکز صدور گواهینامه ناجا درصورتی که این افراد به هنگام رانندگی تصادف کنند به دلیل عدم اعتبار گواهینامه، بیمه زیر بار پرداخت خسارت به آن‌ها نخواهد رفت.
به این ترتیب این افراد چه در تصادف رانندگی مقصر باشند و چه نباشند، نه تنها نمی‌توانند از خدمات بیمه خودروی خود استفاده کنند بلکه پلیس نیز به دلیل رانندگی با گواهینامه بدون اعتبار با متخلفان برخورد می‌کند.
خداحافظ رانندگی
کارشناسان پزشکی و صاحبنظران حوزه ترافیک و تصادفات توصیه می‌کنند اگر بالای ۶۰ سال سن دارید نسبت به هر یک از این نشانه‌ها در هنگام رانندگی بی‌تفاوت نباشید:
در صورتی که عکس‌العمل‌تان در هنگام رانندگی کند شده، برگه‌های جریمه‌تان افزایش یافته است، در بزرگراه‌ها بسیار کند رانندگی می‌کنید، نمی‌توانید جلوی تابلوی ایست بموقع توقف کنید، دچار حواس‌پرتی یا عدم هوشیاری شده‌اید، قدرت شنوایی و بینایی‌تان ضعیف‌تر شده و مدام دیگران برایتان بوق می‌زنند.
در صورت دارا بودن این شرایط دیگر زمان آن فرا رسیده که محدودیت‌های رانندگی در سن بالا را بپذیرید.
تعیین سقف سنی برای رانندگی و ضرورت تجدید نظر در این زمینه درحالی آنچنان که باید توسط پلیس و سایر دستگاه‌های متولی قانونگذار جدی گرفته نمی‌شود که این خلأ قانونی همچنان در گوشه و کنار شهر حادثه می‌آفریند.
ضروری است پلیس و مراجع قانونگذار با درک اهمیتی که این خلأ قانونی در احتمال افزایش تصادفات و تلفات رانندگی خواهد داشت در این بند از آیین نامه راهنمایی و رانندگی تجدید نظر کنند.