رانندگی در مسیرهای طولانی و به‌خصوص داخل شهر، خستگی غیرقابل تحملی را با خود به‌همراه دارد که این امر در مورد خودروهای دنده دستی بسیار شایع‌تر است؛ چراکه شما مجبور هستید در هر بار تعویض دنده و توقف از کلاچ استفاده کنید.
کلیک کن و عضو کانال تلگرام همراه مکانیک شو تا فیلم‌های جذاب خودرو مورد نظرت رو ببینی
از همین‌رو رانندگان چندان دل خوشی از کلاچ و متعلقات آن ندارند، ولیکن ناگفته پیدا است که کلاچ یکی از مهم‌ترین سیستم‌های موجود در خودروهای دنده دستی است. در مقاله «همه چیز در مورد دیسک و صفحه کلاچ» از مجله همراه مکانیکسعی بر آن است تا به بررسی دیسک و صفحه کلاچ پرداخته و اطلاعات جامعی در این زمینه ارائه دهیم.
جانمایی کلاچ
کلاچ چیست؟
در اولین بخش از مقاله «همه چیز در مورد دیسک و صفحه کلاچ» به بررسی کلاچ خواهیم پرداخت. اصولا توان تولیدی در موتور تا زمانی‌که به چرخ‌ها نرسد عملا هیچ کارآیی نداشته و سیستم‌هایی که در فرآیند انتقال توان از موتور به چرخ‌ها نقش دارند از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. یکی از سیستم‌های درگیر در این انتقال، کلاچ است.
طبق تعریف کلی، کلاچ وسیله‌ای است که حرکت چرخشی یک شفت را به شفت دیگر منتقل می‌کند. درواقع کلاچ یک رابط اصطکاکی بین جعبه‌دنده و موتور بوده که در ابتدا توان تولیدی موتور را به جعبه‌دنده منتقل می‌کند و پس از آن با حضور سایر سیستم‌ها توان به چرخ‌ها منتقل میشود. درواقع به هنگام حرکت خودرو کلاچ درگیر بوده و عمل انتقال توان از موتور به جعبه‌دنده و در نهایت به چرخ‌ها اتفاق می‌افتد، اما به هنگام رانندگی در زمان‌هایی لازم است تا این ارتباط قطع شود؛ به‌عنوان مثال جهت تغییر سرعت نیاز به تعویض دنده است.
آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که فشردن پا بر روی پدال کلاچ به هنگام تعویض دنده، به چه منظوری انجام می‌گیرد؟ جهت تعویض دنده ابتدا باید توان تولیدی موتور از جعبه‌دنده قطع شود که شما با فشردن پدال کلاچ، این عمل را انجام داده و کلاچ را از حالت درگیر بودن آزاد می‌کنید. در این حالت دیگر توان تولیدی به جعبه‌دنده و چرخ‌ها نمی‌رسد. فرض کنید که قصد تعویض دنده از 2 به 3 را دارید، ابتدا باید پدال کلاچ را فشار دهید که این عمل باعث قطع ارتباط بین موتور و جعبه‌دنده شده و پس از تعویض دنده و رها کردن کلاچ، این ارتباط دوباره برقرار میشود.
انواع کلاچ
کلاچ‌ها در حالت کلی به 4 دسته تقسیم می‌شوند:
- بدون لغزش: این کلاچ‌ها به صورت صفر و یک عمل می‌کنند؛ بدین معنی که یا در حالت خلاص قرار دارند یا در حالت درگیری کامل.
- یک‌طرفه: همان‌طور که از اسم این نوع کلاچ‌ها مشخص است، گشتاور تنها از یک طرف منتقل میشود.
- هیدرولیکی: در این نوع کلاچ‌ها از یک سیال جهت انتقال نیرو استفاده میشود. بدین صورت که نیرو از طریق یک صفحه به این سیال منتقل شده و سپس از طریق این سیال به صفحه دیگر که متحرک است منتقل میشود.
- اصطکاکی: کلاچ‌های اصطکاکی بر اساس اصطکاک بین دو صفحه با ضریب اصطکاک بالا طراحی و تولید می‌شوند.
کلیک کن تا بدون اتلاف وقت و پاسخ گویی به تلفن ماشینت رو بصورت سفارشی بفروشی
از بین موارد فوق، صرفا دو مورد اصطکاکی و هیدرولیکی در خودروهای امروزی استفاده می‌شوند. شایان ذکر است که یک دسته‌بندی دیگر نیز برای کلاچ‌ها وجود دارد که آن‌ها را به سه دسته اهرمی، روغنی و سیمی تقسیم می‌کند. کلاچ‌های سیمی به دلیل ساده و ارزان بودن کماکان یکی از پرکاربردترین کلاچ‌ها در خودروها و به‌خصوص خودروهای داخلی هستند.
انواع کلاچ اصطکاکی
کلاچ اصطکاکی خود به 4 دسته تقسیم میشود:
- کلاچ مخروطی: همان‌طور که در شکل زیر نیز نشان داده شده‌است، کلاچ مخروطی از دو صفحه مخروطی (نری و مادگی) تشکیل میشود که به هنگام درگیر بودن کلاچ، نیرو از یک صفحه مخروطی به دیگری انتقال می‌یابد.
کلاچ مخروطی
- کلاچ تک‌صفحه‌ای: در این نوع کلاچ، زمانی‌که پا را بروی پدال قرار می‌دهید، اتصال بین صفحه کلاچ و فلایویل قطع شده و عملا موتور بدون بار کار می‌کند.
کلاچ تک صفحه‌ای
- کلاچ چندصفحه‌ای: عملکرد این کلاچ‌ها نیز همانند کلاچ تک صفحه‌ای است، با این تفاوت که بسته به گشتاور انتقالی، از چندین صفحه استفاده میشود. شایان ذکر است که این کلاچ‌ها بیشتر در خودروهای سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ چراکه می‌توانند گشتاور بزرگی را انتقال دهند.
- کلاچ نیمه‌گریز از مرکز: این کلاچ‌ها بر اساس فنر و نیروی گریز از مرکز کار می‌کنند. بدین صورت که در سرعت‌های پایین از فنر و در سرعت‌های بالا از نیروی گریز از مرکز جهت انتقال گشتاور استفاده میشود.
- کلاچ گریز از مرکز: در این نوع کلاچ‌ها صرفا از نیروی گریز از مرکز جهت انتقال گشتاور استفاده میشود.
کلاچ تک صفحه‌ای
با توجه به گستردگی استفاده از کلاچ‌های صفحه‌ای در خودروهای موجود در بازار اندکی بیشتر وارد جزئیات این نوع کلاچ می‌شویم. اجزای اصلی این کلاچ شامل صفحه، دوشاخه، فنر دیافراگمی، بلبرینگ‌ها و… است.
صفحه کلاچ
به قسمت اصلی مقاله «همه چیز در مورد دیسک و صفحه کلاچ» یعنی تعریف صفحه کلاچ رسیدیم. صفحه کلاچ را می‌توان مهم‌ترین قطعه سیستم کلاچ دانست؛ چراکه حرکت لازم برای سایر قسمت‌ها را فراهم می‌کند. صفحه کلاچ به صورت دایروی بوده و هر دو سطح آن دارای ضریب اصطکاک بالایی است که این ضریب بالا به خاطر لنت‌هایی است که روی صفحه را پوشانده است. لازم به ذکر است که صفحه کلاچ یک قطعه مصرفی بوده و در گذر زمان دچار فرسوده شده و لذا نیاز است که هر از چند گاهی تعویض شود. با این وجود برخی عوامل دستدردست هم داده و باعث مصرف و فرسودگی زودرس صفحه کلاچ می‌شوند که برخی از این عوامل در ادامه ذکر شده‌است.
صفحه کلاچ
- نیم کلاچ کردن طولانی مدت
- رها کردن ناگهانی پدال کلاچ
- رانندگی پرفشار در سربالایی‌ها
- حمل سرنشین یا بار زیاد
کیت کلاچ
زمان تعویض صفحه کلاچ
با پیشرفت تکنولوژی عمر مفید کلاچ‌ها افزایش یافته‌است و حتی در برخی موارد به بیش از 100 هزار کیلومتر نیز می‌رسد. با این وجود، همان‌طور که در بند فوق اشاره شد برخی عوامل منجر به مصرف زودرس صفحه کلاچ شده و تعویض زودهنگام آن را در پی خواهد داشت.
تنها با یک کلیک میتونی تا 30 دقیقه بعد خودروت رو با طرح فروش فوری همراه مکانیک به پول نقد تبدیل کنی
حال سوال این است که علائم نشان‌دهنده زمان تعویض صفحه کلاچ چیست؟ در ادامه به این علائم اشاره می‌کنیم:
- صدا دادن به هنگام تعویض دنده
- عدم تناسب افزایش دور موتور و افزایش سرعت خودرو
- افت توان و شتاب خودرو
- از دست رفتن حالت ارتجاعی پدال و خشک و سفت شدن آن
- پرتاب پا به سمت عقب هنگام رها کردن پدال کلاچ
- لرزش موتور و اتاق خودرو به هنگام شروع حرکت از حالت توقف
با مشاهده هریک از موارد فوق سریعا به یک مکانیک با تجربه مراجعه کنید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
مطالعه مقالات مرتبط زیر را از دست ندهید
رادیاتور ، تب بری برای تمام فصول
جعبه فیوز پراید و راهنمای وظیفه هر فیوز
عمر مفید خودروها در ایران و 10 گام اساسی برای افزایش عمر خودرو
متوسط کارکرد خودرو در یک سال چقدر است؟
همه چیز مورد ضد یخ خودرو، زمان مناسب و نحوه تعویض ضد یخ خودرو
بخاری خودرو و هر آنچه که در مورد نحوه کارکرد ، نگهداری و عیب یابی آن باید بدانید
واشر سر سیلندر ، قطعه ای ارزان ولی حساس
