آیین نامه راهنمایی و رانندگی مصوب 1384

آئین‏نامه راهنمایی و رانندگی – مصوب 1384   
آئین‏نامه راهنمایی و رانندگی – مصوب 1384

هیئت‎وزیران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا بـه پیشنهاد مشترک وزارتخانه‎هـای راه و ترابری و کشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت ـ مصوب 1380 ـ ، آیین‏نامه راهنمایی و رانندگی را به شرح زیر تصویب نمود:

آیین‏نامه راهنمایی و رانندگی

فصل اول ـ تعریف‏ها

    ماده 1ـ اصطلاحاتی که در این آیین‏نامه، دستورالعمل‏ها و پیوست‏هـای مربوط به‏کار رفته‏اند، دارای معانی مشروح زیر می‏باشند:

    1ـ آزادراه: آزادراه به راهی گفته می‏شود که حداقل دارای دو خط اتومبیل‏رو و یک شانه حداقل به عرض سه متر برای هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوی محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم کاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به‏وسیله راه‏های فرعی که از زیر یا بالای آزادراه عبور کند تأمین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند.

    2ـ ابطال گواهی‏نامه: سلب اعتبار قانونی گواهی‏نامه رانندگی.

    3ـ اتومبیل: هر نوع خودرو که لااقل دارای دو چرخ در جلو و دو چرخ دیگر در عقب بوده و برای حمل بار یا انسان به کار رود.

    4ـ اتومبیل آموزشی: خودرویی است که برای آموزش رانندگی اختصاص داده شده و باید دارای دو پدال کلاچ و دو پدال ترمز، دو آیینه، تابلوی ویژه روی سقف و علایم مشخص روی بدنه و متعلق و یا تحت پوشش یکی از آموزشگاه‏های مجاز آموزش رانندگی باشد.

    5ـ اتومبیل مدارس: خودرویی جمعی است که برای رفت و آمد دانش‏ْآموزان مدارس اختصاص داده شده است و دارای رنگ و علایم مشخص‏کننده می‏باشد.

    6ـ ارتفاع چراغ: فاصله مرکز چراغ خودرو بدون بار یا مسافر تا کف راه.

    7ـ اعتبار برگ معــاینه فنی: زمــان درج شده در متن برگ معـاینه فنی وسیله‏نقلیه است.

    8ـ اوراق کردن وسیله‏نقلیه: عبارت است از جداکردن قطعات اصلی وسیله‏نقلیه، امحای شماره‏های شناسایی (در مورد شاسی به صورت برش) و بریدن سقف یا ستون‏های اتاق و یا پرس اتاق آن و فک و اخذ پلاک‏ها و ابطال اسناد مربوط.

    9ـ ایستادن: ایست وسیله‏نقلیه در زمان کوتاه.

    10ـ ایستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ایست وسیله‏نقلیه برای هر مدت ممنوع است.

    11 ـ بارکش: هر نوع خودرویی که برای حمل بار ساخته شده است و دارای انواع زیر است:

    الف ـ کامیون: وسیله‎نقلیه موتوری باری که قسمت بارگیر آن به صورت پیوسته به‏کشنده متصل است. کامیون‏ها به طور کلی با وضعیت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفیت حمل 6 تن بار و بیشتر دارند.

    الف ـ 1: کامیون اتاق‏دار: کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اتاق بار آن از کف اتاق 5/1 متر باشد.

    الف ـ 2ـ کامیون لبه‏دار: کامیونی که حداکثر ارتفاع دیواره مقاوم اتاق بار آن از کف اتاق 80 سانتیمتر باشد.

    الف ـ 3ـ کامیون تیغه‏دار: کامیونی که قسمت بار آن به وسیله تیغه‏ای طولی به دو نیمه مساوی تقسیم شده باشد.

    الف ـ 4ـ کامیون کفی: کامیونی که قسمت بار آن دیواره نداشته باشد.

    الف ـ 5 ـ کامیون سقف‏دار (مسقف): کامیونی که قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشیده ساخته شده است.

    الف ـ 6 ـ کامیون یخچال‏دار: کامیون سقف‏داری که قسمت بار آن دارای تجهیزات سردکننده باشد.

    الف ـ 7ـ کامیون تانکر (باری مخزنی): کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع مایعات ساخته شده است.

    الف ـ 8 ـ کامیون بونکر: کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و برای حمل انواع جامدات شکل‏پذیر (فله) ساخته شده است.

    الف ـ 9ـ کامیون مخلوط‏کن (میکسر): کامیونی که قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و دارای دستگاه مخلوط‏کن باشد.

    الف ـ 10 ـ کامیون کمپرسی: کامیون اتاق‏داری که تخلیه بار آن به وسیله دستگاه کمپرس انجام می‏شود.

    الف ـ 11 ـ کامیونت: به دو صورت زیر وجود دارد:

    11 ـ 1ـ خودروی ون باربری: وسیله‏نقلیه موتوری باری است که اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و مجموع وزن وسیله‏نقلیه و ظرفیت حمل بار آن از 5/3 تن تا کمتر از 5 تن است.

    11‌ـ 2ـ لوری: وسیله‎‏نقلیه موتوری باری است که اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و مجموع وزن وسیله‏نقلیه و ظرفیت حمل بار آن از 5 تن تا کمتر از 6 تن است.

    الف ـ 12ـ کشنده: وسیله‏نقلیه‏ایست که یدک و یا نیمه‏یدک را به دنبال خود کشیده و به حرکت در می‏آورد.

    الف ـ 13 ـ وانت دوکابین: وسیله‎نقلیه موتوری دومنظوره که اتاق راننده و سرنشینان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و برای حمل بار و اشخاص به کار می‏رود.

    الف ـ 14 ـ وانت یک کابین: وسیله‎نقلیه موتوری که اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روی یک شاسی باشد و برای حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفیت حمل بار آن کمتر از 5/3 تن است.

    ب ـ تریلر (یدک): عبارت از وسیله‎نقلیه است که با یک وسیله‎نقلیه موتوری کشیده می‏شود.

    پ ـ نیمه تریلر (نیمه یدک): عبارت از یدکی است که به یک وسیله‎نقلیه دیگر به‎طوری متصل می‏گردد که بخشی از وزن بار آن به وسیله کامیون یا کامیون‏های کشنده حمل می‏شود.

    12 ـ برگ یا برچسب معاینه فنی: گواهی انجام معاینه فنی که از سوی ستادهای معاینه فنی خودرو یا مراکز فنی مجاز صادر و برگه به درخواست‏کننده تحویل و برچسب به سمت راست شیشه جلو الصاق می‏گردد.

    13 ـ بزرگراه: راهی است که حداقل دارای دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافیک دو طرف آن به وسیله موانع فیزیکی از هم جدا شده باشد و به طور معمول دارای تقاطع‏های غیرهمسطح است. بزرگراه می‏تواند تعداد معدودی تقاطع همسطح کنترل شده داشته باشد.

    14 ـ پلاک: قطعه فلزی است با ابعاد، طرح و رنگ‏های زمینه مختلف که شماره روی آن حک می‏شود و انواع آن عبارتند از: شخصی، دولتی، عمومی، سیاسی، سرویس، کنسولی، نظامی ـ انتظامی، تعمیری، گذرموقت، بین‏المللی، ترانزیت، کشاورزی ـ عمرانی و ویژه.

    15‌ـ پلاک غیرمجاز: پلاک‏های غیرمجاز عبارتند از:

    الف ـ پلاکی که به موجب آگهی قبلی معاونت راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، که از این پس در این آیین‏نامه به اختصار راهنمایی و رانندگی گفته می‏شود، باید تجدید گردد.

    ب ـ پلاکی که در کشور خارجی روی وسیله‏نقلیه نصب شده و پس از ورود به ایران با وجود سپری شدن مدت اعتبار آن تعویض نشده باشد.

    پ ‌ـ پلاک بین‏المللی که برای مسافرت با اتومبیل به خارج از کشور از سوی راهنمایی و رانندگی صادر و به اتومبیل‏های پلاک داخلی داده می‏شود و استفاده از آن در کشور ممنوع است.

    ت ـ پلاکی که اشخاص در ارقام و مشخصات اولیه آن تغییر ایجاد کنند و یا پلاک وسیله‎نقلیـه دیگــری بـه یک وسیلــه‎نقلیه الصـاق گردد و یا برای آن پلاک تقلبی بــه‏کار برده شود.

    ث ـ پلاک دست ساز و دست نوشته‏ای که بدون مجوز راهنمایی و رانندگی به‏کار برده می‏شود.

    ج ـ پلاک خودرویی که با اعلام مراجع صلاحیت‏دار فرسوده اعلام می‏شود.

    16ـ پلیس راه: واحدهایی از راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که نظارت و کنترل بر اجرای قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی در جاده‏های کشور دارند.

    17ـ پلیس مدرسه: دانش‏آموز آموزش دیده‏ای که با لباس ویژه و تجهیزات تعیین شده از طرف مسئولین مدرسه برای عبور ایمن دانش‏آموزان از عرض سواره‏رو راه‏ها مأمور می‏گردد.

    18 ـ پیاده: شخصی غیرسوار که بدون استفاده از هیچ نوع وسیله نقلیه موتوری یا غیرموتوری حرکت می‏نماید و یا مبادرت به جابه‏جایی کالسکه، چرخ دستی، جامه‏دان، سبدهای چرخ‎دار و مانند آن می‏نماید.

    19 ـ پیـاده‏رو: بخـشی جـداشـده از خیابان که در امتداد آن واقع‌شده و برای عبور و مرور پیادگان اختصاص یافته است.

    20ـ پیچ (قوس افقی): انحراف مستقیم راه در سطح افق.

    21 ـ ترافیک (شدآمد): آمدوشد وسایل نقلیه و اشخاص و حیوانات در راه‏ها.

    22ـ تراموا (قطار خیابانی): قطاری شهری است که به طور معمول در خطوط ریلی واقع در سطح سواره‏رو وسایل نقلیه دیگر حرکت می‏نماید.

    23 ـ تقاطع: محدوده‏ای است که در آن دو یا چند مسیر به صورت همسطح یا غیرهمسطح با یکدیگر تلاقی می‏کنند.

    24 ـ توقف: ایست وسیله‎نقلیه در زمان طولانی بدون حضور راننده.

    25 ـ توقف‏سنج (پارکومتر): دستگاهی است که با انداختن سکه یا پرداخت حق توقف، استفاده از کارت‏های اعتباری یا روش‏های دیگر، اجازه توقف را در زمان معین به‏خودرو می‏دهد.

    26 ـ توقف ممنوع (پارکینگ ممنوع): توقف وسیله‎نقلیه ممنوع است، جز برای سوار و پیاده کردن، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.

    27 ـ توقیف گواهی‏نامه رانندگی: اخذ و ضبط گواهی‏نامه رانندگی و محروم نمودن موقت دارنده از مزایای قانونی آن.

    28 ـ جاده: راه خارج از شهر برای عبور و مرور.

    29 ـ جاده اصلی: راهی است که در برخورد با راه دیگر به طور معمول عریض‏تر است و با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، اصلی تلقی می‏گردد.

    30ـ جاده خصوصی: راهی که اشخاص یا مؤسسات برای کاربرد شخصی ساخته‏اند و استفاده دیگران از آن منوط به اجازه مالک است.

    31 ـ جاده فرعی: راهی که از راه اصلی منشعب شده و یا به آن می‎پیوندد و به‏طور معمول کم عرض‏تر است و با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، فرعی تلقی می‏شود.

    32 ـ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ‏هایی است که هنگام به کاربردن ترمز پایی برای کاهش سرعت یا توقف به کار می‏رود تا توجه لازم را به استفاده‏کنندگان از راه در پشت سر وسیله‏نقلیه بدهد.

    33 ـ چراغ جانبی جلو (چراغ‏های کوچک جلو): عبارت از چراغ‏هایی است که حضور وسیله‎نقلیه و عرض آن را از سمت جلو نشان می‏دهد.

    34 ـ چراغ جانبی عقب (چراغ‏های کوچک عقب): عبارت از چراغ‏هایی است که حضور وسیله‎نقلیه و عرض آن را از سمت عقب نشان می‏دهد.

    35 ـ چراغ جانبی وسایل نقلیه طویل: عبارت از چراغ‏هایی است که در امتداد طول وسایل نقلیه طویل به کار می‏رود تا رانندگان وسایل نقلیه دیگر قادر به تشخیص طول آن شوند. این چراغ‏ها برای هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ می‏باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسیله نقلیه نصب می‏شوند.

    36 ـ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغی است که راننده وسیله‎نقلیه به کار می‏برد تا راه را به طرف عقب وسیله‎نقلیه روشن کرده و به این ترتیب به دیگر استفاده‏کنندگان از راه اخطار نماید که وسیله‎نقلیه در حال راندن به عقب بوده و یا می‏خواهد به عقب براند.

    37ـ چراغ رانندگی (نوربالا): عبارتست از چراغ‏هایی که جلوی وسیله‎نقلیه را تا فاصله دور روشن می‏کند.

    38 ـ چراغ راهنما: عبارت از چراغی است که راننده وسیله‎نقلیه به کار می‏برد تا به دیگر استفاده‏کنندگان از راه اخطار نماید که راننده قصد تغییر جهت به راست و یا چپ، گردش و یا توقف را دارد.

    39ـ چراغ عبور (نور پایین): عبارتست از چراغ‏هایی که جلو وسیله‎نقلیه را در فاصله نزدیک روشن می‏کند و موجب خیره شدن چشم یا ناراحتی رانندگانی که از طرف مقابل می‏آیند و دیگر استفاده‏کنندگان از راه نخواهد شد.

    40ـ چراغ مه: عبارت از چراغی است که در اتومبیل نصب شده و برای بهتر دیدن راه در هنگام مه و برف و باران سیل‏آسا و گرد وغبار و مانند آن به کار می‏رود.

    41 ـ چرخ فلزی: چرخی است که محل تماس آن با سطح زمین فلزی باشد.

    42 ـ حریم تقاطع: محدوده‏ای است در تقاطع راه‏ها که به منظور سهولت حرکت و ایمنی تردد اختصاص می‏یابد.

    43 ـ حق تقدم عبور: اولویت حق عبور وسیله‏نقلیه‏ای نسبت به وسایل نقلیه دیگر یا نسبت به پیادگان و بالعکس.

    44ـ خط ایست: خط‏کشی عرضی است که در ورودی تقاطع و به منظور تعیین مرز توقف وسایل نقلیه پیش از گذرگاه پیاده بر سطح راه ترسیم می‏شود.

    45 ـ خط تغییر سرعت: نوعی خط عبور که خودروهای ورودی به مسیر اصلی یا خروجی از آن می‏توانند در طول آن، سرعت خود را برای همگرایی و یا واگرایی با جریان ترافیک افزایش یا کاهش دهند.

    46 ـ خط عبور: بخشی از سواره‏رو است که در طول مسیر، به عبور یک ستون وسیله‎نقلیه اختصاص یافته و با خط‏کشی حدود آن مشخص می‏گردد. یک راه می‏تواند در هر جهت یک یا چند خط عبور داشته که این خط‏های عبور از سمت راست به چپ از شماره یک به بالا شماره‏گذاری می‏شوند.

    47ـ خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسیر ویژه دوچرخه در سطح معابر که با تابلو، خط‏کشی و یا رنگ حدود آن مشخص می‏گردد.

    48 ـ خط کمکی: خط عبوری است که به منظور تغییر سرعت، انجام حرکات گردشی و یا افزایش ظرفیت راه، در کنار خط عبور ایجاد می‏شود.

    49ـ خط ویژه: مسیری است که به وسیله خط‏کشی با رنگ متفاوت از خطوط دیگر و یا علایم و یا موانعی از بقیه مسیرها مشخص گردیده و برای عبور و مرور یک یا چند نوع وسیله‎نقلیه اختصاص دارد.

    50 ـ خم (قوس عمودی): انحراف مسیر مستقیم راه در سطح قائم.

    51 ـ خودرو: هر نوع وسیله‎نقلیه قابل حرکت در راه‏ها که نیروی محرکه آن از موتور باشد، به استثنای وسایل نقلیه ریل‏رو و عبارتند از:

    الف ـ سواری: خودرویی است که برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن با راننده حداکثر 6 نفر است.

    ب ـ سواری استیشن (سفری): نوعی خودروسواری است که فضای بار با فضای سرنشین یکسره باشد و ظرفیت آن با راننده حداقل 7 و حداکثر 9 نفر است.

    پ ـ سواری‏‎کار: اتومبیلی است دو دیفرانسیل کمک‏دار با اتاق جدا از شاسی یا اتومبیلی که ظرفیت آن با راننده بین 10 تا 15 نفر باشد.

    ت ـ اتوبوس: هر نوع وسیله‎نقلیه موتوری مسافربری که ظرفیت آن با راننده و کمک‏راننده 27 نفر یا بیشتر باشد.

    ث ـ اتوبوس برقی: اتوبوسی که نیروی محرکه آن به وسیله باتری یا نیروی برق تامین می‏شود.

    ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسیله‎نقلیه موتوری مسافربری که قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روی هم و با یک سازه مشترک بوده و ظرفیت آن با راننده حداقل 27 نفر است.

    چ ـ مینی‏بوس: خودروی مسافربری است که ظرفیت آن با راننده بین 16 تا 26 نفر می‏باشد.

    ح ـ تراکتور: نوعی خودرو است که برای کارهای کشاورزی، صنعتی و عمرانی مانند شخم‏زدن، حفاری، بارگیری و کشیدن دنباله‏بند و غیره به کار می‏رود.

    52 ـ خیابان: راه عبور و مرور در محل سکونت و فعالیت مردم که عرض آن بیش از 6 متر باشد.

    53 ـ خیابان اصلی: راهی است که در برخورد با راه‏های دیگر عرض سواره روی آن بیشتر است و یا با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، اصلی تلقی شده و در غیر این صورت در سمت راست راه دیگر قرار دارد.

    54 ـ خیابان فرعی: راهی است که در برخورد با راه‏های دیگر، عرض سواره روی آن کمتر است و یا با نصب علایم راهنمایی و رانندگی، فرعی تلقی شده و در غیر این صورت در سمت چپ راه دیگر قرارگرفته باشد.

    55 ـ دستگاه تهویه: به دستگاه‏هایی اعم از پنکه، کولر و یا بخاری گفته می‏شود که هوای درون وسیله‎نقلیه را جابه‏جا و یا دمای آن را کاهش یا افزایش دهد.

    56 ـ راننده: کسی که هدایت وسیله‎نقلیه موتوری و غیرموتوری و همچنین حرکت دادن حیوانات را به صورت واحد یا گله و رمه برعهده داشته باشد.

    57 ـ راه: عبارتست از تمامی سطح خیابان، جاده، کوچه و کلیه معابری که برای عبور و مرور عموم اختصاص داده می‏شود.

    58 ـ راه‏آهن: ریل‏های آهنی موازی ثابتی که قطار و وسایل نقلیه ریلی دیگر بر روی آن حرکت می‏کنند.

    59 ـ راه عمومی: به راه‏هایی گفته می‏شود که برای عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار می‏گیرد.

    60 ـ روز: از طلوع تا غروب آفتاب.

    61 ـ سازنده وسایل نقلیه: شخص یا مؤسسه یا کارخانه‏ای که وسایل نقلیه‏ای را که مطابق آیین‏نامه باید شماره‏گذاری شود می‏سازد، یا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) می‏نماید.

    62 ـ ستاد معاینه فنی: تشکیلات متمرکز برای برنامه‌‌ریزی، هدایت، نظارت و کنترل فعالیت مراکز فنی معاینه خودرو و مراکز معاینه فنی مجاز که از سوی شهرداری‏ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‏ای ایجاد می‏گردد.

    63 ـ سطح روشن: در مورد چراغ‏ها عبارت از سطح قابل دیدی است که نور از آن منتشر می‏شود و در مورد منعکس‏کننده نور عبارت از سطح قابل دیدی است که نور را منعکس می‏کند.

    64 ـ شانه راه: بخشی از بدنه راه است که در دو طرف خط‏های عبور رفت و برگشت قرار داشته و برای توقف اضطراری وسایل نقلیه به کار می‏رود.

    65 ـ شب: از غروب تا طلوع آفتاب.

    66 ـ شماره وسیله‎نقلیه: عدد یک یا چند رقمی و حروفی که از طرف راهنمایی و رانندگی روی پلاک‏های ویژه منقوش و در عقب و جلوی وسیله‎نقلیه نصب می‏شود.

    67 ـ شناسنامه خودرو: سندی است که مشخصات خودرو، مالک و نشانی کامل محل سکونت وی و تاریخ انتقالات و تغییرات انجام شده از سوی راهنمایی و رانندگی در آن درج و به آخرین مالک تسلیم می‏گردد.

    68 ـ شیب (سربالایی ـ سرازیری): تغییر تدریجی ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولی مسیر.

    69 ـ ظرفیت وسیله‎نقلیه: وزن بار یا تعداد مسافری که از طرف کارخانه سازنده با تأیید وزارت صنایع و معادن برای وسیله‎نقلیه تعیین گردیده است.

    70 ـ علایم: هر نوع علامت عمودی و افقی مانند تابلو، چراغ راهنمایی و رانندگی، خط‏کشی، نوشته و ترسیم، و همچنین تجهیزات هدایت‏کننده، سوت و حرکت دست و غیره که به وسیله‎ مقامات صلاحیت‏دار برای کنترل و تنظیم عبور و مرور تعیین و به کار برده می‏شود.

    71 ـ قطار شهری: نـوعی وسیله حمل ونقل عمومی است که در شهرهـا و حومـه به جابه‏جایی مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ‏های فلزی بر روی ریل حرکت می‏کند.

    72 ـ قطعات و قسمت‏های اصلی: کلیه قسمت‏های اساسی وسیله نقلیه شامل محور، موتور، شاسی، اتاق و رنگ که تعویض آنها باعث تغییر مشخصات اساسی وسیله نقلیه می‏گردد.

    73 ـ کارت پارک: کارت یا برگه‏ای است که با پرداخت پول تهیه می‏گردد و به‏وسیله آن اجازه توقف در مکان و زمان معین به خودرو داده می‏شود.

    74 ـ کارت شناسایی خودرو: کارتی که مشخصات مالک و وسیله نقلیه شماره‏گذاری شده در آن ثبت و از سوی راهنمایی و رانندگی صادر و به مالک وسیله ‏نقلیه تسلیم می‏گردد.

    75 ـ کاروان: کاروان یا خانه سیار وسیله‎نقلیه غیرموتوری است که برای سکونت و یا کار استفاده شده و عرض آن از 6/2 متر و طول آن از 12 متر بیشتر نباشد.

    76 ـ کلاه ایمنی: کلاهی است که راننده و سرنشین موتورسیکلت‏ها آن را برای محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالی ناشی از بروز سوانح به کار می‏برند.

    77ـ کمربند ایمنی: تسمه‏ای که نیم‏تنه بالای راننده و هر یک از سرنشینان را تحت کنترل و مهار ایمن خود قرار می‏دهد تا در هنگام ضرورت، همچون کاهش ناگهانی سرعت یا توقف آنی خودرو که ممکن است ناشی از ترمز یا برخورد با جسم دیگر یا حوادث دیگر باشد، مانع از جداشدن سرنشینان و راننده از صندلی خود و اصابت به شیشه جلو یا دیگر قسمت‏های درونی و یا پرتاب شدن به بیرون خودرو شود و حداقل دارای دو نقطه اتکا باشد.

    78 ـ کوچه: راهی در مناطق مسکونی که عرض آن حداکثر 6 متر باشد.

    79 ـ گذرگاه پیاده: گذرگاهی در تقاطع راه‏ها، امتداد پیاده‏روها، سواره‏روها، روگذرها یا زیرگذرها یا هر محل دیگری از سواره‏رو که به وسیله خط‏کشی یا میخکوبی یا علایم دیگر، برای عبور پیادگان اختصاص داده شده است.

    80 ـ گواهی‏نامه بین‏المللی رانندگی: گواهی‏نامه‏ای است که به اعتبار گواهی‏نامه داخلی طبق مفاد قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده‏ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها ـ مصوب 1354 ـ توسط راهنمایی و رانندگی صادر می‏گردد و مدت اعتبار آن یک سال می‏باشد.

    81 ـ گواهی‏نامه رانندگی (پروانه رانندگی): اجازه‏نامه برای رانندگی وسایل‏نقلیه که از طرف راهنمایی و رانندگی به نام افراد صادر می‏شود.

    82 ـ مجوز رانندگی با وسایل نقلیه عمومی: اعم است از پروانه تاکسیرانی، بهره‏برداری، کارت و یا دفترچه کار (برگ فعالیت) که از طرف مراجع صلاحیت‏دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگی با وسایل نقلیه عمومی را به آنان می‏دهد.

    83 ـ مرجع صلاحیت‏دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و دیگر دستگاه‎های مسئول که به مـوجب قانون و یا تصویب هیئت وزیران در موردی خاص وظایف و مسئولیت‏هایی به‏عهده آنها گذاشته شده است.

    84 ـ مراکز فنی مجاز: مراکزی که به وسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی با رعایت ضوابط و مقررات ستاد معاینه فنی وابسته به شهرداری و یا سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‏ای، حسب مورد برای انجام معاینه فنی وسایل نقلیه درون شهری و برون‏شهری ایجاد می‏گردد.

    85 ـ راههای شریانی درجه یک: معابری هستند که در طراحی و بهره‏برداری از آنها به جابه‏جایی وسایل نقلیه موتوری برتری داده می‏شود. این معابر ارتباط با راه‏های برون شهری را تأمین می‏نمایند. راه‏های شریانی درجه یک براساس نحوه کنترل دسترسی تقاطع‏ها به دو گروه آزادراه و بزرگراه تقسیم می‏گردند که ضوابط اجرایی آنها را شورای‏عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور تعیین می‏نماید.

    86 ـ راههای شریانی درجه دو: معابری هستند که در طراحی و بهره‏برداری از آنها به جابه‏جایی و دسترسی وسایل نقلیه موتوری برتری داده می‏شود. برای رعایت این برتری حرکت پیادگان از عرض خیابان کنترل می‏شود. راههای شریانی درجه دو شبکه اصلی راه‏‏های شهری را تشکیل می‏دهند که ضوابط اجرایی آنها را شورای‏عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور تعیین می‏نماید و عبارتند از:

    الف ـ شریانی اصلی: راهی است که ارتباط بین خیابان‏های جمع و پخش‏کننده و بزرگراه‏ها را برقرار می‏کند. در این معابر فاصله‏های بین تقاطع‏ها نسبت به بزرگراه‏ها کمتر است.

    ب ـ شریانی فرعی (خیابان جمع و پخش کننده): راهی است که ارتباط بین خیابان‏های محلی و خیابان‏های شریانی اصلی را برقرار می‏کنند. در این خیابان‏ها محل عبور عابران پیاده از عرض خیابان باید مشخص باشد.

    87 ـ راههای محلی: راه‏هایی هستند که در طراحی و بهره‏برداری از آنها نیازهای وسایل نقلیه و عابران پیاده، با اهمیت یکسان در نظر گرفته می‏شود و ارتباط بین کوچه‏ها و خیابان‏های شریانی فرعی را برقرار می‏کنند.

    88 ـ معاینه فنی: بازدید ظاهری و آزمایش‏های فنی برای تشخیص اصالت خودرو و سنجش میزان سلامت فنی، ایمنی و زیست محیطی وسیله نقلیه.

    89 ـ منطقه ممنوعه: منطقه و محلی که آمد و شد وسایل نقلیه در آنها به وسیله علایم خاص و یا اعلام قبلی مراجع صلاحیت‏دار ممنوع شده باشد.

    90 ـ منعکس‏کننده نور: عبارت از بازتاب کننده‎‏ای است که حضور وسیله نقلیه را از طریق انعکاس نوری که از چراغ وسیله نقلیه دیگر به آن تابیده می‏شود و یا از طریق انعکاس نور محیط، اعلام می‏دارد.

    91 ـ مواد خطرناک: هر نوع مواد رادیو اکتیو، منفجره، محترقه، مایعات و جامدات آتش‏زا یا سمّی و یا اسیدی، گازهای فشرده، زباله ویژه و فاضلاب و مانند آن.

    92 ـ موتورسیکلت: وسیله نقلیه‏ای برای حمل انسان که دارای دو یا سه چرخ با اتاقک پهلو (سایدکار) یا بدون آن و مجهز به یک موتور محرکه باشد.

    93 ـ موتورسیکلت گازی (موتور گازی): موتورسیکلتی است که هم دارای موتور و هم دارای ادوات پایی برای راندن باشد.

    94 ـ نقص فنی: هر نوع نقصان یا تغییر در وضعیت ظاهری و فنی وسیله نقلیه که موجب کاهش ضریب ایمنی در رانندگی و یا افزایش بیش از حد مجاز گازهای آلاینده هوا و یا آلودگی بیش از حد مجاز صدا گردد.

    95 ـ واحد انتظامی: منظور واحدهای نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که به صورت پاسگاه‏ها و کلانتری‏ها در نقاط مختلف کشور مستقر هستند.

    96 ـ وزن با بار: وزن وسیله نقلیه به اضافه وزن بار آن.

    97 ـ وزن بارگیری شده: عبارت است از مجموع وزن مسافران و کارکنان و محمولات.

    98 ـ وزن بدون بار: عبارت است از وزن وسیله نقلیه بدون راننده و مسافر و بار ولی با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتی که به طور معمول وسیله نقلیه همراه دارد.

    99 ـ وسیله نقلیه: وسایل موتوری و غیرموتوری و موتورسیکلت که برای جابجایی انسان و کالا در راه به کار می‏رود.

    100 ـ وسیله نقلیه امدادی: وسیله ویژه خدمات انتظامی، ترافیکی، پزشکی، آتش‏نشانی و امداد اضطراری آب، برق و گاز که به وسیله راهنمایی و رانندگی تعیین و با علایم ویژه مشخص می‏شود.

    101 ‌ـ وسیله نقلیه طویل (Long Vehicle): وسیله نقلیه‏ای است که طول آن بیش از 5/12 متر باشد.

    102 ـ وسیله نقلیه عمرانی: وسیله نقلیه موتوری است که ویژه انجام کارهای فنی، عمرانی و مانند آن می‏باشد و شامل بلدوزر، گریدر، غلطک، اسکریپر (زمین تراش) و غیره است.

    103 ـ وسیله نقلیه غیرموتوری: هر نوع وسیله نقلیه‏ای که نیروی محرکه آن از موتور نباشد.

    104ـ وسیله نقلیه فوق سنگین: انواع خودرو و ادوات مربوط است که توانایی حمل محمولات وزین با وزن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجیم با حجمی با ابعاد مازاد بر اندازه‏های زیر را داشته باشد:

طول 5/16 متر، عرض 6/2 متر و ارتفاع 5/4 متر.

    105 ـ وسیله نقلیه کشاورزی: به وسایل نقلیه موتوری گفته می‏شود که علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات دیگر و دنباله بندهای کشاورزی را نیز جابه‏جا نموده و یا از نیروی محرکه تولیدی آنها برای انجام عملیات مختلف کشاورزی استفاده می‏شود و شامل انواع تراکتور، کمباین، تیلر و ماشین‏های خودکششی دیگر در بخش کشاورزی است.

    106 ـ وسیـله نقـلیه مرکب: عـبارت اسـت از چند وسیله نقلیه متصل به هم که به عنوان واحد در راه حرکت کنند.

    107ـ وسیله نقلیه مفصل‏دار: وسیله‏ نقلیه‏ای است که شامل یک کشنده و یا وسیله‏نقلیه موتوری و یک نیمه یدک متصل به آن باشد که با بار یا محفظه حمل مسافر دارای عرض حداکثر 6/2 متر، طول حداکثر 35/18 متر، ارتفاع حداکثر 5/4 متر و وزن حداکثر 40 تن است.

    108ـ وسیله نقلیه موتوری: هر نوع وسیله نقلیه‎ای که دارای حداقل یک چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و دارای موتور و سامانه انتقال قدرت است و برای حمل بار یا انسان به کار می‏رود که به آن خودرو نیز گفته می‏شود.

فصل دوم ـ شماره‏گذاری

    ماده 2 ‌ـ هر وسیله نقلیه موتوری و غیرموتوری و یدک متصل که در راه‏ها حرکت می‏کند و همچنین وسایل نقلیه موتوری ویژه کشاورزی، صنعتی و عمرانی باید دارای شماره باشند. رانندگی با وسایل نقلیه‏ای که شماره یا پلاک نداشته یا دارای شماره و یا پلاک غیرمجاز باشند، ممنوع است، مگر این که پیشتر مجوز حرکت از راهنمایی و رانندگی دریافت کرده و همراه داشته باشند. مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه از تردد خودروهای متخلف از این ماده، تا انجام شماره‏گذاری جلوگیری به عمل خواهند آورد.

    تبصره 1 ـ تا زمانی که انجام عملیات شماره‏گذاری وسایل نقلیه کشاورزی، صنعتی و عمرانی به طور کامل از سوی راهنمایی و رانندگی صورت نپذیرفته است و پس از آن، تردد این وسایل براساس دستورالعملی که به تأیید وزارتخانه‏های کشور و راه و ترابری می‏رسد، انجام خواهد شد.

    تبصره 2 ـ خودروها و موتورسیکلت‏ها و دوچرخه‏های ساخت داخل و وارداتی از نظر ایمنی و کیفیت باید استانداردهای مصوب مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگی‏های زیست محیطی، استانداردهای مصوب شورای‏عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.

    تبصره 3 ـ تشخیص انواع وسایل نقلیه غیرموتوری که باید شماره‏گذاری شوند با راهنمایی و رانندگی است، مگر در مواردی که قانون خاصی وجود داشته باشد.

    ماده 3 ـ مالک وسیله نقلیه موضوع ماده قبل مکلف است خود و یا به وسیله نماینده قانونی خود، با مراجعه به نزدیکترین واحد شماره‏گذاری یا مرکزی که به همین منظور تعیین و اعلام می‏گردد، مدارک لازم را ارایه نماید. واحد شماره‏گذاری پس از بررسی آنها، اقدام به تخصیص پلاک به شخص و تحویل آن می‏نماید. نصب پلاک با نظارت نماینده راهنمایی و رانندگی صورت می‎پذیرد. چگونگی انجام شماره‏گذاری شامل مدارک مورد نیاز و خدمات پس از شماره‏گذاری و عوارض و مالیات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوی راهنمایی و رانندگی مشخص و اعلام خواهد شد.

    تبصره 1 ـ انواع پلاک‏ها و ابعاد و رنگ‏های آنها برای وسایل نقلیه مختلف در دستورالعمل یاد شده مشخص می‏گردد.

    تبصره 2 ـ هرگاه اشخاص دیگری در مالکیت وسیله نقلیه شریک بوده و یا نسبت به آن حق عینی داشته باشند، نام و نشانی دقیق آنان نیز باید در درخواست قید شود.

    ماده 4 ـ در موارد زیر راهنمایی و رانندگی از انجام عمل شماره‏گذاری خودداری می‏نماید:

    الف ـ در صورتی که مفاد تبصره (2) ماده (2) رعایت نشده باشد و یا اصالت وسیله‏نقلیه هنگام بازدید به وسیله مأموران مربوط تأیید نگردد.

    ب ـ چنانچه مشخصات وسیله نقلیه با آنچه در اسناد مربوط ذکر شده مطابقت نداشته باشد.

    پ ـ اگر تخصیص شماره به نام مالک به دلایل قانونی ممنوع باشد.

    ت ـ چنانچه وسیله نقلـیه، علایـم و تجهـیزات پیش‏بینی شده در این آیین‏نامه را نداشته باشد.

    ث ‌ـ هرگاه حقوق دولتی و عوارضی که به طور قانونی به وسیله نقلیه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.

    ج ـ در صورت نداشتن برگ معاینه فنی به استثنای وسایل نقلیه‏ای که از تاریخ ساخت آنها دو سال سپری نشده است.

    ماده 5 ـ به هنگام نقل و انتقال مالکیت، اوراق شدن و یا از بین رفتن وسیله نقلیه، پلاک‏ها در واحد شماره‏گذاری یا مراکز مجاز از روی وسیله نقلیه فک و نزد راهنمایی و رانندگی نگهداری می‏شود.

    تبصره ـ در صورت خرید خودرو، صاحب پلاک‏ها یا نماینده قانونی وی باید برای دریافت مجوز نصب پلاک بر روی وسیله نقلیه خریداری شده به واحد شماره‏گذاری یا مراکز مجاز مراجعه نماید.

    ماده 6 ـ اشخاص حقیقی یا حقوقی دارنده پلاک، مکلفند پس از گذشت حداکثر ده روز از زمان تغییر محل اقامت یا فعالیت، نشانی و کدپستی خود را به طور کتبی به‏نزدیکترین واحد شماره‏گذاری اعلام نمایند. مسئولیت‏های قانونی مربوط به اطلاع ندادن تغییر محل اقامت یا مرکز فعالیت به عهده مالک یا نماینده قانونی وی خواهد بود.

    ماده 7 ـ در صورتی که وسیله نقلیه از سوی مراجع صلاحیت‏دار توقیف، تملیک، ضبط یا مصادره شود، باید مراتب حداکثر ظرف پانزده روز از سوی مرجع مربوط و یا منتقل‏الیه یا نماینده قانونی وی به واحد شماره‏گذاری محل اعلام گردد.

    ماده 8 ـ چنانچه پلاک به نام شخص حقوقی باشد، مدیر مربوط مکلف است حداکثر ظرف 48 ساعت پس از تاریخ درج آگهی انحلال در روزنامه، مراتب را به‏ نزدیکترین واحد شماره‏گذاری به طور کتبی اعلام نماید.

    ماده 9ـ در صورت فوت یا محجورشدن مالک وسیله نقلیه، بر حسب مورد، نماینده قانونی وراث با ارائه گواهی تسلیم دادخواست حصر وراثت به دادگاه، و یا وصی و یا قیم مکلف است حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ فوت یا حجر به نزدیکترین واحد شماره‏گذاری برای اعلام استفاده کننده مجاز از وسیله نقلیه مراجعه نماید.

    ماده 10 ـ اشخاص مندرج در مواد (8 و 9) فوق مکلفند حداکثر ظرف مدت شش ماه، برای معرفی مالک و یا متصرف قانونی جدید وسیله نقلیه، به منظور تغییر مالکیت و ثبت آن، به راهنمایی و رانندگی مراجعه نمایند. مراجعه نکردن در مهلت مقرر و سپری شدن مدت یادشده موجب خواهد شد پلاک‏های وسیله نقلیه از درجه اعتبار ساقط و غیرمجاز تلقی شود.

    ماده 11 ـ سازمان ثبت احوال کشور موظف است از طریق شبکه رایانه‏ای، اطلاعات فوت‏شدگان را حداکثر ظرف مدت یک هفته از تاریخ فوت در اختیار راهنمایی و رانندگی محل قراردهد.

    ماده 12 ـ نصب پلاک بر روی وسیله نقلیه به طریق زیر انجام می‏گیرد:

    الف ـ برای وسایل نقلیه سه چرخ یا بیشتر با وزن خالی بیش از 400 کیلوگرم، یک پلاک در جلو و پلاک دیگر در عقب آن نصب می‏شود.

    ب ـ بر روی وسایل نقلیه دو چرخ تنها یک پلاک، آن هم در عقب وسیله نقلیه نصب می‏گردد.

    پ ـ بر روی یدک‏ها و نیمه‏یدک‏ها یک پلاک در عقب نصب می‏گردد.

    ت ـ پلاک یا پلاک‏ها باید در محل تعیین شده نصب شوند.

    ماده 13 ‌ـ به همراه یک زوج پلاک، پلاک سوم وسیله نقلیه نیز به صورت برچسب از سوی راهنمایی و رانندگی یا اشخاص مورد تأیید او صادر و بر روی شیشه جلو یا عقب وسیلـه نقلیه نصب مــی‏گردد. این بـرچسب دارای اطلاعـات شمــاره پلاک، تـاریخ سپری شدن اعـتبار پلاک، کـد واحـد شمـاره‏گـذاری و شماره شناسایی وسیله نقلیه (Vehicle Identification Number- Vin) می‏باشد. پلاک سوم با هر بار تمدید اعتبار پلاک، نقل و انتقال مالکیت و تعویض قطعات اصلی و رنگ وسیله نقلیه با اطلاعات جدید تولید و جایگزین پلاک سوم پیشین خواهد شد. زمان اجرای این ماده را راهنمایی و رانندگی تعیین می‏نماید.

    ماده 14 ـ در صورت مفقودشدن و یا سرقت پلاک، شماره پلاک یادشده از فهرست پلاک‏های فعال خارج و در فهرست پلاک‏های سرقتی و مفقودشده قرار داده خواهد شد. تخصیص پلاک جدید به مالک وسیله نقلیه پس از سیر مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) این آیین‏نامه صورت خواهد گرفت.

    تبصره ـ برای پلاکی که زایل می‏شود، بنا به درخواست مالک و با مراجعه به واحد شماره‏گذاری براساس دستورالعمل یادشده پلاک جدید صادر می‏شود.

    ماده 15 ـ راهنمایی و رانندگی پس از تخصیص شماره پلاک به مالک وسیله نقلیه و ورود اطلاعات مالک (شماره ملی) و وسیله نقلیه به سامانه، کارت مشخصات و شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه را صادر و بر حسب مورد، به نشانی (کدپستی) مالک ارسال و یا به وی تسلیم می‌نماید.

    ماده 16ـ هرگاه پلاک، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت وسیله نقلیه مفقود و یا از بین برود مالک یا نماینده قانونی وی مکلف است مراتب را حداکثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی و یا مراکز مجاز اعلام کند و اقدام به دریافت پلاک جدید، کارت مشخصات یا شناسنامه مالکیت المثنی نماید.

    ماده 17ـ سازندگان و فروشندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند به منظور عرضه و انتقال وسایل نقلیه از محلی به محل دیگر یا برای انجام آزمایش فنی وسیله نقلیه بدون انجام تشریفات شماره‌گذاری از راهنمایی و رانندگی پلاک ویژه دریافت نمایند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنین نحوه استفاده از پلاک ویژه و چگونگی ارائه اطلاعات مورد نیاز از سوی راهنمایی و رانندگی تعیین و اعلام می‌گردد.

    ماده 18ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند پلاک ویژه تحویلی به سازندگان یا فروشندگان وسایل نقلیه را، به علت نداشتن نیاز به استفاده یا استفاده برخلاف مقررات پس بگیرد.

    ماده 19ـ کلیه کارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسیکلت مکلفند تولیدات خود را پیش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامی راهنمایی و رانندگی شماره‌گذاری نمایند.

    ماده 20ـ هنگام نقل و انتقال مالکیت وسایل نقلیه، متعاملین یا قائم مقام قانونی آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده ارایه می‌نمایند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبیق مدارک آنها، نسبت به فک پلاک منصوبه بر روی خودروی مورد معامله و اختصاص پلاک جدید و صدور شناسنامه جدید و ثبت تغییرات مزبور در نظام رایانه‌ای راهنمایی و رانندگی اقدام گردد. سپس مراتب به طور کتبی توسط راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی یا مراکز مجاز تعیین شده به دفتر اسناد رسمی جهت تنظیم سند رسمی انتقال، منعکس می‌گردد. کارت خودرو از سوی راهنمایی و رانندگی بعد از تأیید مراتب تنظیم سنـد در دفتـرخانه اسنـاد رسـمی که بوسیـله پسـت سـفارشی یا رایـانه‌ای به سیستم راهنمایی و رانندگی منعکس می‌شود، به خریدار تحویل می‌گردد. گواهی راهنمایی و رانندگی و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذکور متعاملین یا قائم‌مقام قانونی آنها موظفند برای ثبت معامله و درج آن در ذیل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند.

    تبصره ـ شرایط و نحوه احراز صلاحیت مراکز مجاز موضوع این فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملی خواهد بود که با پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب وزیر کشور می‌رسد.

    ماده 21ـ مالک وسیله نقلیه چنانچه قصد تغییر رنگ یا تعویض هر یک از قطعات اصلی وسیله نقلیه شامل موتور، شاسی و اتاق را داشته باشد باید پیشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاری راهنمایی و رانندگی دریافت نماید.

    تبصره ـ وسایل نقلیه عمومی باری و مسافری مشمول مقررات مربوط می‌باشند.

    ماده 22ـ تعویض قطعات اصلی و همچنین تغییر رنگ وسایل نقلیه وارداتی پیش از شماره‌گذاری نیز منوط به دریافت مجوز کتبی از واحدهای شماره ‌گذاری می‌باشد.

    ماده 23ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و یا اگر به هر علتی وسیله نقلیه‌ای مورد تصرف غیرقانونی قرار گیرد، مالک و یا نماینده قانونی وی مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام نماید.

    ماده 24ـ هرگاه پلاک به اشتباه بر روی وسیله نقلیه نصب شده باشد، راهنمایی و رانندگی موظف است پلاک مالک وسیله نقلیه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاک را بازگرداند.

    ماده 25ـ هر شخص حقیقی یا حقوقی می‌تواند به تعداد وسایل نقلیه ملکی خود مطابق ماده (3) پلاک دریافت نماید. نقل و انتقال هر یک از وسایل نقلیه تابع مقررات این آیین‌نامه خواهدبود.

فصل سوم ـ گواهی‌نامه رانندگی

    ماده 26ـ هر کس بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری زمینی رانندگی نماید باید گواهی نامه متناسب رانندگی با آن وسیله نقلیه را دارا باشد با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می‌شود.

    ماده 27ـ انواع گواهی‌نامه‌های رانندگی به شرح جدول پیوست شماره (1) و توضیحات آن است، که با شرایط زیر از سوی راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود:

    الف ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه موتورسیکلت گازی یا موتور گازی (گواهی‌نامه الف ـ1)

    1ـ حداقل سن 15 سال تمام.

    2ـ ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    3ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتور گازی.

    ب ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه موتورسیکلت‌های با حجم موتور تا 200 سی‌سی (گواهی‌نامه الف ـ2)

    1ـ حداقل سن 17 سال تمام.

    2ـ ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    3ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با موتورسیکلت مربوط.

    پ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه موتورسیکلت‌های با حجم موتور بالای 200 سی‌سی و سه چرخ با وزن تا 400 کیلوگرم (گواهی نامه الف ـ3)

    1ـ حداقل سن 18 سال تمام.

    2ـ ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    3ـ دارا بودن گواهی‌نامه موتورسیکلت تا 200 سی‌سی حجم موتور (الف ـ2) که حداقل یک سال تمام از تاریخ صدور آن گذشته باشد.

    4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

    ت ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه (گواهی نامه ب ـ1)

    1ـ حداقل سن 18 سال تمام.

    2ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    3ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط، این نوع گواهی نامه برای درخواست کنندگان در اولین مرحله با اعتبار موقت یک ساله صادر می‌شود و در مدت یاد شده دارنده آن مکلف به رعایت محدودیت‌ها و شرایط ویژه‌ای می‌باشد که در صورت رعایت آنها و رعایت مقررات این آیین نامه و مرتکب نشدن تخلف، به گواهی‌نامه رانندگی با اعتبار موضوع تبصره (6) این ماده تبدیل خواهد شد. شرایط و ضوابط مربوط به رانندگی با گواهی نامه موقت و نحوه تبدیل آن، به موجب دستورالعملی است که به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی و تصویب وزیر کشور، مشخص و اعلام می‌گردد.

    ث ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه (ب ـ 2)

    1ـ حداقل سن 21 سال تمام.

    2ـ سپری شدن حداقل دو سال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (ب ـ1).

    3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

    ج ـ شرایط شرکت درازمایش‌ها و صدور گواهی نامه (پ ـ1)

    1ـ حداقل سن 23 سال تمام.

    2ـ سپـری شدن حداقـل دو سال تمام از تاریـخ دریافت گواهی نامه رانندگی (ب ـ1).

    3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

    چ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه (پ ـ 2)

    1ـ حداقل سن 23 سال تمام.

    2ـ سپـری شدن حـداقل دو سـال تمام از تاریخ دریافت گواهی‌نامه رانندگی (ب ـ2).

    3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.

     ح ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه (ت ـ 1)

    1ـ حداقل سن 25 سال تمام.

    2ـ سپـری شدن حداقـل دو سـال تمام از تاریخ دریافت گواهی نامه رانندگی (پ ـ1).

    3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی با وسیله نقلیه مربوط.

    خ ـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی‌نامه (ت ـ 2)

    1ـ حداقل سن 25 سال تمام.

    2ـ سپـری شدن حداقل دو سـال تمام از تاریـخ دریافت گواهی نامه رانندگی (پ ـ2).

    3 ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    4ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

    دـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سبک عمرانی و کشاورزی

    1ـ حداقل سن 18 سال تمام.

    2ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    3ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

    ذـ شرایط شرکت در آزمایش‌ها و صدور گواهی نامه رانندگی ویژه وسایل نقلیه سنگین عمرانی و کشاورزی و وسایل نقلیه فوق سنگین

    1ـ حداقل سن 23 سال تمام.

    2ـ ارایه گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع صلاحیت دار پزشکی.

    3ـ قبول شدن در آزمون‌های آیین‌نامه رانندگی و مهارت عملی رانندگی با وسیله نقلیه مربوط.

     در گواهی نامه‌های رانندگی ویژه، نوع وسیله نقلیه‌ای که دارنده می‌تواند با آن رانندگی کند، قید می‌شود. برای رانندگی با وسایل نقلیه‌ ویژه‌ای که سرعت آنها از 30 کیلومتر در ساعت تجاوز می‌کند، در شهرها و راه‌های عمومی، علاوه بر داشتن گواهی نامه ویژه، داشتن گواهی نامه (پ ـ 1) نیز ضروری است.

    تبصره 1ـ در کلیه موارد بالا علاوه بر رعایت شرایط تعیین شده، ارائه گواهی طی دوره آموزش آیین نامه و مقررات راهنمایی و رانندگی و همچنین ارائه گواهی طی دوره کسب مهارت عملی رانندگی، از آموزشگاههای رانندگی مجاز الزامی می باشد. درخواست‌کنندگان یا دارندگان گواهی‌نامه‌های (ب، پ و ت) که خواستار رانندگی با وسیله نقلیه دارای یدک هستند، باید آموزش‌های لازم را کسب نمایند. برای وسایل نقلیه ویژه با توجه به کاربری مربوط، ارائه گواهی کسب مهارت عملکرد ویژه از مراکز مجاز یادشده الزامی است.

     تبصره2ـ راهنمایی و رانندگی می‌تواند در صورت لزوم آزمایش مجدد مقررات راهنمایی و رانندگی را پیش از انجام آزمون مهارت عملی از درخواست‌کنندگان به عمل آورد.

     تبصره 3ـ مراجع انجام معاینات پزشکی و همچنین ضوابط احراز سلامت جسمی و روانی درخواست کنندگان و هرگونه تغییر در آن به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های کشور، راه و ترابری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و راهنمایی و رانندگی تعیین می‌گردد. (پیوست شماره 2).

     تبصره 4ـ در کلیه موارد بالا آزمون آیین نامه و مقـررات راهنـمایی و رانندگی به صورت نوشتاری و یا رایانه‌ای انجام می‌گیرد.

     تبصره5 ـ مدت اعتبار انواع گواهی نامه رانندگی پنج سال است و پس از پایان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمی و روانی، برای دوره‌های پنج ساله تمدید می‌گردد. برای افرادی که سن آنها بیش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمی و روانی هر دو سال بررسی و احراز گردد.

     ماده 28ـ وضعیت ظاهری درخواست کننده (نقص عضو) با گواهی سلامت جسمی و روانی صادره از مراکز پزشکی مجاز تعیین شده به وسیله افسران کارشناس تطبیق داده می‌شود و در صورت وجود مغایرت موضوع به کمیسیون پزشکی نیروی انتظامی ارجاع می‌گردد.

     ماده 29ـ درخواست کننده هرنوع گواهی‌نامه رانندگی باید مدارکی را که از طرف راهنمایی و رانندگی اعلام می‌شود به مراجع آگهی شده ارائه کند.

     ماده 30 ـ مندرجات گواهی نامه رانندگی شامل نوع و یا پایه و گروه گواهی‌نامه راننـدگی، مـدت اعتـبار، مشخصات راننده (کدملی)، نام واحـد صادر کنـنده، امضـای صادر کننده، شماره مسلسل، تاریخ و شماره صدور، عکس درخواست کننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروری دیگر می‌باشد.

     ماده 31ـ هرگاه درخواست کننده گواهی نامه رانندگی درازمایش‌های مربوط موفق گردد، گواهی نامه رانندگی پس از رویت مدارک لازم صادر و به او تسلیم خواهد شد. دارنده گواهی‌نامه موظف است ظرف یک ماه پیش از پایان مهلت مقرر، برای تمدید مدت اعتبار یا تعویض آن به گواهی نامه معادل به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی هنگام تمدید یا تعویض گواهی نامه، ضمن دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی از درخواست کننده، می‌تواند آزمون‌های لازم را از وی به عمل آورد. مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه هنگام کنترل گواهی نامه رانندگان موظفند درصورتی که تاریخ اعتبار آن سپری شده ‌باشد، گواهی نامه رانندگی را با ارائه رسید اخذ و پس از اعمال قانون، گواهی نامه یاد شده را برای تمدید و یا تجدید به اداره مربوط ارسال نمایند. دارنده گواهی نامه موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه با مراجعه به واحد مربوط برای دریافت گواهی نامه رانندگی جدید اقدام نماید.

     تبصره1ـ دارندگان گواهی نامه پایه بالاتر در گروه مربوط، می‌توانند رانندگی وسایل نقلیه موضوع گواهی‌نامه‌های پایه پایین‌تر، به جز پایه (الف، را انجام دهند.

     تبصره2ـ دستورالعمل نحوه زمانبندی و ضوابط چگونگی انجام آزمونها، تمدید اعتبار، تجدید آزمون در صورت مردود شدن درخواست کننده و نحوه و میزان عوارض و مالیات مصوب قابل دریافت و نظایر آن از سوی راهنمایی و رانندگی تهیه و به اطلاع عموم رسانده می‌شود.

     ماده 32ـ در صورتی که دارنده گواهی‌نامه بخواهد برای دریافت گواهی نامه از انواع دیگر اقدام نماید، موظف است در آزمون‌های مربوط شرکت کند. پس از قبول شدن چنانچه گواهی نامه قبلی پیش نیاز گواهی‌نامه مورد درخواست باشد، از درخواست کننده اخذ و گواهی نامه جدید صادر و به وی تحویل می‌گردد.

     ماده 33ـ رانندگی با هر نوع تاکسی و وسایل نقلیه عمومی در شهرها و وسایل نقلیه عمومی جاده‌ای، علاوه بر گواهی‌نامه رانندگی متناسب، حسب مورد، نیازمند داشتن مجوز از شهرداری و یا دفترچه کار یا برگ فعـالیت صـادره از سـوی وزارت راه و ترابری می‌باشد.

     ماده 34ـ در صورتی که گواهی نامه رانندگی مفقود شود یا از بین برود، دارنده آن می‌تواند درخواست صدورالمثنی نماید. پس از احراز درستی ادعای درخواست کننده، با دریافت مدارک لازم و گواهی سلامت جسمی و روانی درخواست کننده و با رعایت ضوابطی که راهنمایی و رانندگی اعـلام می‌نماید، گواهی نامه المـثنی صادر و به وی تسلیم می‌گردد.

     ماده 35ـ دارندگان گواهی نامه‌های معتبر خارجی (اعم از ایرانیان یا خارجیان) می‌توانند تا شش ماه پس از ورود در ایران رانندگی نمایند. ولی در صورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران باید پیش از سپری شدن مدت یاد شده گواهی نامه خارجی خود را به گواهی نامه ایرانی تبدیل نمایند.

     تبصره ـ دارندگان گواهی نامه رانندگی کشورهای غیر از متعاهدین کنوانسیونهای 1968 وین (قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده‌ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها ـ مصوب 1354ـ)، باید ترجمه معتبر گواهی نامه را همراه داشته باشند.

     ماده 36ـ تبدیل گواهی نامه‌های رانندگی معتبر صادر شده از کشورهای خارجی،که گواهی نامه صادره از ایران در قلمرو سرزمینی آنان برای رانندگی معتبر محسـوب می‌شـود و یـا آن کشور از متـعاهدین کنـوانسیون‌های 1968 ویـن راجـع به مقررات عبور و مرور در راه‌ها و علایم راه‌ها به شمار می‌آید، با رؤیت اصل گواهی‌نامه خارجی و با احراز سلامت جسمی و روانی درخواست کننده صوت پذیرد. در موارد دیگر تبدیل گواهی نامه‌های رانندگی با تایید وزارت کشور صورت می‌پذیرد.

     ماده 37ـ مأموران سیاسی و کنسولی و اعضای سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند برای تبدیل گواهی نامه‌های خود مدرک مندرج در ماده (35) را از طریق وزارت امور خارجه به راهنمایی و رانندگی ارسال دارند.

     ماده38ـ صدور گواهی نامه مجدد برای کسانی که گواهی نامه رانندگی آنان اخذ و یا توقیف شده‌باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط می‌باشد و به وسیله راهنمایی و رانندگی اخذ و ابطال خواهدشد.

     ماده39ـ راهنمایی و رانندگی موظف است در صورتی که گواهی‌نامه رانندگی اشتباه یا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهی‌‌نامه صحیح را صادر و به وی بازگرداند.

     ماده40ـ هرگاه دارنده گواهی‌نامه یکی از شرایط پزشکی موضوع تبصره(3) ماده (27) را از دست بدهد، موظف است حداکثر ظرف یک ماه به راهنمایی و رانندگی مراجعه نماید. راهنمایی و رانندگی دارنده گواهی نامه را برای انجام معاینات و آزمایش‌های ضروری پزشکی به مراکز پزشکی مجاز معرفی می‌نماید. در صورتی که نداشتن شرایط و صلاحیت رانندگی ضمن آزمایش جدید محرز گردد، گواهی نامه از وی اخذ و گواهی نامه متناسب با شرایط جسمانی وی تعیین و پس از صدور به وی تسلیم می‌شود و در صورت نداشتن صلاحیت رانندگی، گواهی نامه ابطال می‌گردد.

     تبصره ـ در صورت کشف نقص عضو مؤثر، از سوی مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه، گواهی نامه رانندگی اخذ و تا زمان بررسی‌های پزشکی و اعلام امکان صدور گواهی نامه مجدد، دارنده گواهی نامه حق رانندگی ندارد.

     ماده 41ـ در صورتی که راننده به علت تکرار ارتکاب تخلفات مهم وحادثه ساز در یک سال، حدّ نصاب نمره منفی را دریافت نماید، گواهی‌نامه رانندگی وی به استناد قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرایم رانندگی ـ مصوب 1350 ـ ، ضبط یا ابطال خواهدشد.

     ماده 42ـ نحوه شرایط و مسئول صدور گواهی نامه راهبران انواع وسایل حمل و نقل ریلی شهری و حومه، برابر دستورالعملی خواهد بود که به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور برسد.

فصل چهارم ـ معاینه و آزمایش فنی وسایل نقلیه

     ماده 43ـ رانندگی با وسیله نقلیه‌ای که برگ معاینه فنی معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسایل نقلیه مکلفند وسایل نقلیه خویش را برای انجام معاینه فنی در مراکز فنی مجاز تعیین شده حاضر و پس از احراز شرایط لازم، برگ یا برچسب معاینه دریافت نمایند. این گواهی که مدت اعتبار آن و مشخصات وسیله نقلیه در آن درج می‌شود باید بر سطـح درونی قسـمت بالای سمت راست شیشه جلو و یا بر روی پلاک وسیله نقلیه، برحسـب اعلام مراجـع مربوط، نصـب یـا قرار داده شود، به نحوی که برای کنترل مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه قابل دیدن باشد.

     تبصره ـ در طول مدتی که برچسب یا برگ معاینه فنی اعتبار دارد، در صورت بروز نقص فنی، مالک موظف است برای رفع نقص اقدام نماید.

     ماده 44ـ معاینه و آزمایش فنی وسایل نقلیه اعم است از تشخیص اصالت، سلامت زیست محیطی، فنی، تجهیزاتی و ایمنی وسایل نقلیه.

     ماده 45ـ ضوابط ایجاد، تشخیص صلاحیت، اختیارات، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراکز فنی مجاز و قسمت‌هایی که باید مورد معاینه قرار گیرند، براساس دستورالعملی خواهد بود که از سوی کارگروهی با مسئولیت وزارت کشور و عضویت وزارتخانه‌های راه و ترابری، صنایع و معادن، سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تهیه و ابلاغ می‌شود.

     تبصره ـ معاینه فنی می‌باید به وسیله مهندسان یا کاردان‌های فنی و یا افراد با تجربه دارای گواهی انجام کار از مراجع صلاحیت دار صورت پذیرد.

     ماده 46ـ ستادهای معاینه فنی و مراکز معاینه فنی مجاز به منظور تشخیص اصالت خودرو در هنگام معاینه فنی ضمن هماهنگی با راهنمایی و رانندگی از کارشناسان واجد شرایط استفاده می‌نمایند.

     ماده 47ـ دوره‌های معاینه فنی انواع خودروها به شرح زیر می‌باشد:

     الف ـ انواع وسایل نقلیه عمومی مسافربری و باربری در فاصله‌های سه ماهه یا بیشتر.

     ب ـ وسایل نقلیه متعلق به دولت، نهادهای عمومی غیردولتی مانند شهرداری‌ها، نیروهای نظامی و انتظامی در فاصله‌های سه ماهه یا بیشتر.

     پ ـ وسایل نقلیه دیگر و موتورسیکلت‌ها در فاصله‌های شش ماهه یا بیشتر.

     تبصره ـ خودروهای نو تا دو سال پس از تولید، نیاز به دریافت برچسب یا برگ معاینه فنی ندارند.

     ماده 48ـ در شهرهایی که امکانات معاینه و آزمایش فنی وجود ندارد رانندگان وسایل نقلیه عمومی باید براساس مفاد ماده (47) این آیین نامه برای معاینه فنی وسیله نقلیه خود و دریافت گواهی معاینه به نزدیکترین محلی که امکانات لازم برای معاینه وجود دارد و یا محلی که از طرف مراجع صاحیت دار تعیین و اعلام شده است مراجعه نمایند.

     ماده 49ـ مراکز مجاز معاینه فنی برای وسایل نقلیه‌ای که سالم و بدون نقص فنی تشخیص داده‌شوند، برگ معاینه فنی صادر می‌نمایند. چنانچه ضمن معاینه، وسیله نقلیه‌ای معیوب یا ناقص تشخیص داده شود، راننده یا مالک تنها می‌تواند وسیله نقلیه را تا تاریـخی که در برگ اجـازه نامه صـادر شده به وی تسلیم می‌گردد، به تعمیرگاه یا توقفگاه منتقل سازد.

     تبصره ـ چنانچه وسیله نقلیه‌ای بدون اصالت تشخیص داده شود، ضمن صادر نکردن برگ معاینه فنی، مراتب به مراجع انتظامی اطلاع داده می‌شود.

     ماده50 ـ ستاد معاینه فنی خودرو، شهرداری‌ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با همکاری نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی موظفند بر نحوه عملکرد مراکز صدور برگ معاینه فنی براساس دستوالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمایند و در صورت مشاهده رعایت نکردن ضوابط و مقررات مربوط، برای جلوگیری از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تکرار، مجوز مرکز برای انجام معاینه و صدور برگ معاینه ابطال می‌گردد.

     ماده 51 ـ تا پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در شهرهایی که تجهیزات کامل انجام معاینه فنی وجود ندارد، مراکز مجاز معاینه فنی می‌توانند با تایید کارگروه موضوع ماده (45) برای انجام معاینه فنی با رعایت حداقل شرایط مورد قبول شورای هماهنگی ترافیک استان، اقدام نمایند.

     ماده 52 ـ برگ و برچسب‌های معاینه فنی مورد استفاده در مراکز مجاز معاینه فنی سراسر کشور براساس طرح نمونه مورد تایید کارگروهی متشکل از سازمان شهرداری‌های کشور، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، راهنمایی و رانندگی و سازمان حفاظت محیط زیست می‌باشد.

     تبصره ـ برگ و برچسب معاینه فنی که از طریق ستاد معاینه فنی و مراکز مجاز صادر می‌شود، در سراسر کشور معتبر است.

     ماده 53 ـ در مواردی که حرکت وسیله نقلیه در راه‌های عمومی طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه به علت معایب و نواقص فنی، خطرناک تشخیص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاک آن اخذ، و با نصب پلاک تعمیری به تعمیرگاه اعزام می‌شود. پس از رفع عیب و نقص فنی لازم است مالک و یا نماینده قانونی وی برای پس گرفتن پلاک به راهنمایی و رانندگی محل مراجعه نماید.

فصل پنجم ـ تجهیزات

    بخش اول ـ تجهیزات وسایل نقلیه موتوری

     ماده 54 ـ اشخاص حق ندارند وسیله نقلیه‌ای را که لوازم و تجهیزات یاد شده در مقررات و روش اجرایی تأیید نوع وسایل نقلیه موتوری و تریلرهای آنها، موضوع استاندارد ملی ایران و این فصل را نداشته یا دارای لوازم و تجهیزات مخالف آن باشد، در راه‌های عمومی برانند و یا این گونه وسایل نقلیه را برای رانندگی در اختیار دیگری بگذارند. در صورت وجود مغایرت بین مفاد این فصل و استاندارد ملی، ملاک عمل استاندارد ملی مربوط می‌باشد.

     ماده55 ـ کلیه وسایل نقلیه و یدک‌کش‌ها و تراکتورهای بارکش حداقل باید دارای چراغ‌هایی به شرح زیر باشند:

     الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفید یا زرد با قابلیت تبدیل به نور بالا و پایین در دو طرف جلو.

     ب ـ دو چراغ جانبی کوچک با نور زرد یا سفید برای تشخیص عرض جلو وسیله نقلیه در منتهی‌الیه هر یک از دو سمت جلو.

     پ ـ دو چراغ جانبی کوچک با نورقرمز برای تشخیص عرض عقب وسیله نقلیه در منتهی‌الیه هر یک از دو سمت عقب.

     ت ـ دو چراغ کوچک با نور قرمز برای توقف (چراغ ترمز) در عقب وسیله نقلیه که همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متری دیده شود.

     ث ـ یک چراغ کوچک با نور سفید در عقب برای تشخیص شماره پلاک. نور این چراغ باید برای تشخیص شماره پلاک از فاصله25 متری کافی باشد.

     ج ـ دو چراغ کوچک به رنگ سفید یا زرد برای نشان دادن حرکت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). این چراغ‌ها باید به طوری نصب گردد که تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خیرگی و ناراحتی برای چشم دیگر استفاده کنندگان از راه فراهم ننماید.

     چ ـ دو چراغ راهنمای الکتریکی یا الکترونیکی با نور زرد در دو طرف جلو و دوتای دیگر از آن با رنگ قرمز یا زرد در دو طرف عقب برای اعلام قصد گردش به چپ یا به راست و یا تغییر خط حرکت. نور این چراغ‌ها در روز باید از فاصله 35متری قابل دیدن باشد.

     ح ـ یدک و نیمه یدک‌های متصل باید دارای چراغ‌های مندرج در بندهای (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنمای عقب موضوع بند (چ) این ماده باشند. اگر وسیله نقلیه‌ای دارای چند یدک زنجیری باشد چراغ‌های یادشده باید در عقب آخرین یدک نصب گردد.

     خ ـ دو چراغ چشمک زن درجلو و دو چراغ چشمک زن در عقب که به طور هم‌زمان برای اعلام هشدار، احتیاط و یا خطر به رانندگان دیگر به کاربرده می‌شوند.

     تبصره 1ـ به کار بردن چراغ‌های جانبی در وسایل نقلیه طویل، موضوع بند (35) ماده (1) الزامی است.

     تبصره 2ـ وسایل نقلیه سواری که پس از ابلاغ این آیین نامه تولید می‌شوند باید دارای یک چراغ ترمز در پشت شیشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.

     ماده 56 ـ نور چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب باید در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری دیده شود. نور چراغ‌های راهنما و ایست نبایستی خیره کننده باشد.

     ماده 57 ـ سامانه روشنایی چراغ‌های وسیله نقلیه باید طوری تعبیه و تنظیم گردد که هر وقت راننده چراغ‌های جلو و یا چراغ‌های کمکی را روشن نماید چراغ‌های عقب نیز همزمان روشن شود.

     ماده 58 ـ ارتفاع چراغ‌های جلو نباید از 135 سانتیمتر بیشتر و از 70 سانتیمتر کمتر باشد. ارتفاع چراغ‌های عقب نیز نباید از یک متر بیشتر و از 50 سانتیمتر کمتر باشد.

     ماده 59 ـ چراغ‌های بزرگ جلو باید دارای وسیله تبدیل نور باشند که تابش نور را به بالا یا پایین به ترتیب زیر عوض کنند:

     الف ـ نور بالا (چراغ رانندگی) باید طوری تنظیم گردد که به وسیله آن وجود اشخاص یا اشیا از فاصله 150متری تشخیص داده شود.

     ب ـ نور پایین (چراغ عبور) باید به نحوی تنظیم شود که به وسیله آن اشخاص یا اشیا از فاصله 35 متری مشخص شوند.

     ماده 60 ـ کلیه وسایل نقلیه انتظامی، بازرسی، امدادی و خدماتی ویژه باید در مرتفع‌ترین نقطه خود دارای چراغ خطر گردان همراه با آژیر که تولید صدای مشخص نماید، باشند. نور این چراغ‌ها باید هنگام روشن بودن از فاصله 150 متری قابل دیدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط دیگر بنا به پیشنهاد راهنمایی و رانندگی به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور می‌رسد.

     ماده 61 ـ داشتن تجهیزات زیر برای وسایل نقلیه مجاز است:

     الف ـ دو عدد چراغ ویژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو که ارتفاع این چراغ‌ها نباید از یک متر بیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد. نور این چراغ‌ها باید طوری تنظیم گردد که درطول 10متر، از سطح افقی محل نصب چراغ بالاترنیاید. هنگام به کاربردن چراغ‌های مه باید از نور پایین چراغ‌های بزرگ نیز استفاده شود.

     ب ـ دو چراغ رانندگی اضافی با نور سفید در جلو (چراغ کمکی) که ارتفاع آن نباید از 5/1 متر بیشتر و از 40 سانتیمتر کمتر باشد. این چراغ‌ها در صورت لزوم می‌توانند همراه با چراغ‌های بزرگ جلو به کار روند.

     پ ـ دو چراغ کوچک با نور زرد یا سفید روی گلگیر و یا دو طرف سپر که خیره کننده نباشد.

     ت ـ چراغ‌های کوچک اضافی در جلو با نور سفید یا زرد و در عقب با نور قرمز که هنگام استفاده باید به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متری دیده شوند.

     ماده62 ـ تمام وسایل نقلیه موتوری و انواع یدک‌ها و نیمه یدک‌ها که در جاده‌های عمومی عبور می‌نمایند باید دو نورتاب (رفلکتور) به رنگ قرمز یا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته‌باشند. هرگاه نور تاب‌هایی در سمت جلو نصب شوند باید رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بیشتر از 5/1 متر و کمتر از 60سانتیمتر نخواهد بود؛ مگر آنکه بلندی خود وسیله نقلیه از کف زمین کمتر از 60سانتیمتر باشد. نورتاب‌های عقب یدک‌های مستقل ممکن است در دو طرف آن یا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد یاد شده باید نورتاب‌ها به طور کامل قابل دیدن بوده و صفحه‌های آنها دارای اندازه و ویژگی‌هایی باشد که هنگام شب در مقابل نور چراغ‌های وسایل نقلیه دیگر از فاصله 150 متری به طور کامل دیده شود.

     ماده 63 ـ هرگونه وسیله نقلیه موتوری غیر از موتورسیکلت باید دارای ترمزهایی باشد که به راحتی بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به کاربرد. این ترمزها باید قادر باشند وظایف سه‌گانه ترمز را به شرح زیر انجام دهند:

     الف ـ ترمز پایی باید بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و یا مسافر را حمل می‌کند و در سربالایی و یا سرازیری که حرکت می‌نماید کاهش داده و آن را به طور سریع و مؤثر و با ایمنی متوقف نماید. شتاب منفی این گونه ترمزها نباید کمتر از استاندارد تعیین شده باشد.

     ب ـ ترمز دستی باید بتواند وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و یا مسافر حمل می‌نماید، در شیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد. در وسایل نقلیه‌ای که کمک ترمز و یا ترمز موتور پیش‌بینی شده است، این گونه ترمزها باید در فاصله مناسبی حتی در صورت پایی بودن بتواند سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری یا مسافرگیری شده باشد کاهش داده و در نهایت متوقف سازد.

     ماده 64 ـ ترمز پایی باید روی تمام چرخ‌های وسیله نقلیه مؤثر بوده و عمل نماید. با وجود این اگر وسیله نقلیه دارای بیش از دو محور باشد می‌توان اجازه داد که روی چرخ‌های یکی از محورها عمل ننماید. کمک ترمز و یا ترمز موتور و همچنین ترمز دستی باید حداقل روی یکی از چرخ‌های هر طرف مقطع طولی وسیله نقلیه عمل نمایند.

     ماده 65 ـ ترمزهای یدک‌ها به استثنای یدک سبک باید دارای شرایط زیر باشند:

     الف ـ ترمز پایی که قادر باشد سرعت وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده و در هر شیبی که باشد کاهش داده و آن را به طور سریع و مؤثر و با ایمنی متوقف سازد.

     ب ـ ترمز دستی که قادر باشد وسیله نقلیه را به هر صورتی که بارگیری شده باشد در شیب 16 درصد سربالایی و یا سرازیری در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز کننده آن با وسیله‌ای که تنها مکانیکی بوده، مورد استفاده قرار گیرد. این مقررات در مورد یدک‌هایی که نمی‌توان بدون استفاده از ابزار و آلاتی، آن را از وسیله نقلیه کشنده جدا نمود، به کاربرده نمی‌شود، مشروط به این که آنچه از ترمز دستی انتظار می‌ر‌ود برای وسیله نقلیه مرکب مؤثر باشد.

     پ ـ تجهیزاتی که وظیفه ترمز پایی و ترمز دستی را انجام می‌دهند می‌توانند دارای اجزای مشترکی باشند.

     ت ـ ترمز پایی باید روی کلیه چرخ‌های یدک عمل نماید.

     ث ـ ترمز پایی یدک باید به وسیله ترمزپایی وسیله نقلیه کشنده مورد عمل قرار گیرد. در هر حال اگر حداکثر وزن مجاز یدک از 3500 کیلوگرم تجاوز ننماید، می‌توان ترمزها را طوری ترتیب داد که با کم شدن فاصله بین یدک در حال حرکت و وسیله نقلیه کشنده عمل نمایند.

     ج ـ ترمز پایی و ترمز دستی باید روی سطوح ترمز کننده‌ای، که به طور دایم با کمک اجزایی با نیروی کافی به چرخ‌ها متصل بوده، عمل نمایند.

     چ ـ ترمزها باید به نحوی باشند که در صورت شکستن یا پاره شدن وسایل اتصال با یدک در حال حرکت، یدک به طور خودکار توقف نماید.

     ماده 66 ـ کلیه وسایل نقلیه موتوری تولیدی و یا وارداتی باید مجهز به کمربند ایمنی استاندارد برای سرنشینان باشند.

     ماده67 ـ راننـدگی با وسـایل نقلیه‌ای که دارای ترمزهای استاندارد ملی و یا با مشخصات و شرایط یاد شده در این آیین نامه نباشد، ممنوع است.

     ماده 68 ـ هر وسیله نقلیه موتوری باید حداقل به یک وسیله اخطار شنیداری (بوق) با صدای استاندارد مجهز باشد. این گونه تجهیزات باید تولید صدای مداوم و یکنواخت نموده و ایجاد صدای خشن و ناهنجار ننماید. ولی وسایل نقلیه‌ای که دارای حق تقدم عبور می‌باشند (وسایل نقلیه امدادی و خدماتی و پلیس و مانند آن) می‌توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسایل اخطار شنیداری دیگری که مقید به این ویژگی‌ها نباشد برای استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنین وسایل نقلیه مسافربری و باربری عمومی برون شهری نیز می‌توانند وسایل اخطار شنیداری استاندارد دیگری داشته باشند تا در زمان لازم در بیرون شهرها و مناطق غیر مسکونی استفاده نمایند.

     ماده 69 ـ هر وسیله نقلیه موتوری باید مجهز به لوله خروجی گاز و صدای موتور باشد به نحوی که مانع خروج صدای ناهنجار در بیرون وسیله نقلیه و انتشار گاز ناشی از سوخت موتور در درون وسیله نقلیه گردد.

     ماده 70ـ روی چرخ‌های وسایل نقلیه یا کنار آنها نباید اجسام اضافی و زائد مانند میخ و پیچ بلند یا هر شیئی که از سطح بیرونی چرخ‌ها تجاوز کند وجود داشته باشد، مگر آنکه درتراکتورهای زراعتی و انواع کمباین لازم باشد.

     ماده 71ـ کلیه وسایل نقلیه، شب‌ها هنگام حرکت در جاده‌ها باید سه چراغ یا سه مشعل الکتریکی با نور قرمز یا دو مثلث شبرنگ ایمنی که در شرایط جوی معمولی از فاصله 150 متری قابل دیدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، برحسب مورد، از آنها استفاده نمایند.

     ماده 72ـ وسایل نقلیه‌ای که مواد خطرناک حمل می‌کنند ضمن رعایت مفاد آیین‌نامه حمل مواد خطرناک، باید سه چراغ قرمز الکتریکی و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس برای این‌گونه وسایل نقلیه ممنوع است. به علاوه باید دارای دستگاه پمپ آتش‌نشانی آماده به کار باشند. این پمپ‌ها باید در محل‌هایی نصب شوند که هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.

     ماده 73ـ به منظور جلوگیری از انتشار گل و لای، سنگ ریزه و مانند آن نصب تجهیزات مناسب لاستیکی، فلزی و مانند آن در قسمت بیرونی آخرین محور انواع وسایل نقلیه به ویژه کامیون، تریلر و اتوبوس الزامی است.

     بخش دوم ـ تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه

     ماده 74ـ تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه باید براساس استاندارد مورد تایید مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بوده و از نظر عدم آلودگی‌های زیست محیطی، استانداردهای مصوب شورای عالی حفاظت محیط زیست را رعایت نموده باشند.

     ماده 75ـ موتورسیکلت باید دارای دو نوع ترمز باشد که یکی از آنها حداقل روی چرخ عقب و یا همه چرخ‌ها و دیگری روی چرخ جلو و یا همه چرخ‌ها عمل نماید. اگر موتورسیکلت دارای اتاقک پهلو (ساید کار) باشد ترمز چرخ اتاقک پهلو ضروری نمی‌باشد. این ترمزها باید قادر باشند سرعت موتورسیکلت را به صورتی که دارای سرنشین می‌باشد، در هر شیبی کاهش داده و آن را سریعاً و به طور مؤثر و با ایمنی متوقف سازد. موتورسیکلت‌های سه چرخ که چرخ‌های آنها در ارتباط با محور طولی وسط موتورسیکلت به طور قرینه قرار گرفته باشد باید مجهز به یک ترمزدستی همانند وسایل نقلیه موتوری دیگر باشند.

     ماده 76ـ موتورسیکلت‌ها باید حداقل دارای یک چراغ با نور سفید در جلو، یک چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما درجلو و دو چراغ راهنما در عقب و یک نور تاب قرمز در عقب باشند.

     ماده 77ـ دوچرخه باید دارای تجهیزات زیر باشد:

     الف ـ یک چراغ سفید یا زرد در جلو که هنگام شب تا مسافت 15 متری جلوی آن را به قدر کافی روشن سازد.

     ب ـ یک چراغ با نور قرمز در عقب که در هنگام شب از فاصله 150 متری دیده شود.

     پ ـ یک نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنین یک نورتاب به رنگ زرد در جلو که نور وسایل نقلیه پشت سر و جلو را از فاصله 20متری منعکس نماید.

     ت ـ یک زنگ یا بوق که صدای آن از فاصله 30 متری شنیده شود. نصب و استفاده از زنگ‌های صوتی یا آژیر یا بوق خطر برای دوچرخه‌ها ممنوع است.

     ث ـ ترمزی که به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبی متوقف گردد.

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

     ماده78ـ طول، عرض، ارتفاع و ظرفیت وسیله نقلیه بر طبق مشخصات (کاتالوگ) به وسیله کارخانه سازنده که به تایید وزارت صنایع و معادن می‌رسد تعیین می‌گردد. در هر حال حداکثر ظرفیت تعیین شده نباید از مشخصات مندرج در کاتالوگ تجاوز نماید. تطبیق این مشخصات با افسر کارشناس راهنمایی و رانندگی می‌باشد.

     ماده79ـ ظرفیت، ابعاد و وزن‌های مجاز وسایل نقلیه باری و مسافری در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابری و در شهرها تابع مقررات وزارت کشور می‌باشد. این مقررات در پیوست شماره3 این آیین‌نامه ذکر گردیده‌است.

     ماده80 ـ وسایل نقلیه مسافربری حق ندارند حیوانات و بارهایی را که برای مسافران ایجاد مزاحمت یا تولید بوی نامطبوع و آلودگی می‌نمایند و همچنین بارهایی که از گلگیرها و یا از درون اتاق به اطراف تجاوز نماید، حمل نمایند.

     ماده81 ـ مقامات صلاحیت‌دار می‌توانند برای حمل محمولاتی که قابل تجزیه نبوده و بیش از ظرفیت یا بزرگتر از حجم معین است پروانه ویژه‌ای که حاوی مشخصات و ظرفیت وسیله نقلیه حمل کننده و وزن و حجم بار و مسیر و تعداد دفعات و شرایط رفت و آمد یا مدت حمل و یا مستمر بودن آن است صادر کنند. این پروانه باید تا پایان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.

     ماده82 ـ وسایل نقلیه‌ای که در حدود ضوابط مندرج در پیوست شماره3 این آیین‌نامه حمل بار می‌کنند باید دارای شرایط زیر باشند:

     الف ـ شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرین نقطه دو طرف عقب بار نصب نمایند به طوری که از فاصله 150متری دو طرف و عقب وسیله نقلیه دیده شود.

     ب ـ روزها دو پارچه قرمز رنگی که سطح هریک حداقل نیم متر مربع باشد در انتهای بار آویزان کنند به نحوی که رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150متری بینند.

     پ ـ دارای حفاظ و پوشش لازم و مناسب برای بار بوده و حفاظ نباید مانع دید راننده و یا پوشانیدن چراغ‌ها و یا موجب خطر برای دیگران باشد.

     ماده83 ـ نصب مخزن (باک) اضافی و یا غیر استاندارد برای مصرف سوخت وسایل نقلیه عمومی باربری و مسافربری ممنوع است و همچنین حمل مواد خطرناک در جاده‌ها تنها با وسایل نقلیه ویژه و با رعایت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند پیشتر اجازه این کار را از وزارت راه و ترابری دریافت نمایند.

     تبصره ـ حمل مواد سوختی خارج از مخزن (باک) و استفاده از وسایل آتش‌زا مانند اجاق‌گاز سفری (پیک‌نیکی)، بخاری و مانند آن در وسایل نقلیه ممنوع است.

     ماده84 ـ موسسات باید بارهای وسایل نقلیه را طوری بارگیری نمایند و محکم ببندند که هیچگونه خطر جابه‌جایی یا افتادن یا ریزش کردن یا باز شدن و یا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور کامل ثابت باشد. در هر حال راننده نیز مکلف است پس از اطمینان از درستی بارگیری و استحکام آن، وسیله نقلیه را به حرکت دراورد.

     ماده85 ـ یدک یا هر نوع وسیله نقلیه‌ای که با وسیله نقلیه دیگری کشیده می‌شود باید با وسایل اطمینان بخشی که خطر باز شدن یا گسیختن یا شکستن نداشته باشد طوری متصل گردند که هنگام یدک‌کشی با کاهش سرعت وسیله نقلیه کشنده فاصله اولیه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسیله نقلیه‌ای که کشیده می‌شود باید یک نفر راننده دارای پروانه مجاز رانندگی هدایت آن را به عهده گیرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه کنترل نماید. وسایل نقلیه‌ای که به وسیله جرثقیل با جداکردن محور یا محورهایی از زمین کشیده می‌شود، از شرط داشتن راننده مستثنی هستند.

     ماده86 ـ وسایل نقلیه باربری پس از بارگیری باید توزین شوند و راننده برگه توزین را تا مقصد همراه داشته‌باشد. رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحیت‌دار، وسیله نقلیه را برای توزین به روی باسکول ببرند. هرگاه ضمن توزین معلوم شود که بیش از ظرفیت مقرر بارگیری شده‌است بار اضافی تخلیه می‌شود. در این صورت مسئولیت انبار کردن و حفظ آن به عهده مالک و راننده است. ادامه مسیر وسیله نقلیه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابری و یا شهرداری است.

فصل هفتم ـ تصادفات

     ماده87 ـ راننده هر وسیله نقلیه که مرتکب تصادف منجر به جرح یا فوت گردد، موظف است بلافاصله وسیله نقلیه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علایم ایمنی هشدار دهنده برابر ماده (71) این آیین‌نامه، رانندگان وسایل نقلیه دیگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامی که تشریفات مربوط به رسیدگی از سوی راهنمایی و رانندگی و پلیس راه پایان نیافته از تغییر وضع وسیله نقلیه یا صحنه تصادف خودداری نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراکز درمانی نماید.

     تبصره ـ در تصادفات منجر به جرح در صورتی که وسیله نقلیه دیگری برای انتقال فوری مجروحان به مراکز درمانی موجود نباشد، راننده وسیله نقلیه در تصادف می‌تواند با علامت‌گذاری محل قرار گرفتن چرخ‌ها در سطح راه، اقدام به حمل مجروحان با وسیله نقلیه خود نماید.

     ماده88 ـ واحدهای راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف، در اسرع وقت اقدام به اعزام کارشناس تصادف به همراه تجهیزات و امکانات نظیر کمک‌های اولیه، دوربین عکاسی و فیلمبرداری، آمبولانس، جک بادی و یا جرثقیل و مانند آنها، بر حسب نیاز نمایند. کارشناس رسیدگی کننده به تصادف موضوع را به نزدیکترین واحد انتظامی اعلام و در صورت ضرورت و برحسب مورد، برای درخواست کمک از نزدیکترین واحد فوریت‌های پزشکی (اورژانس)، امداد و نجات، آتش‌نشانی، مرکز راهداری، شهرداری و یا دهیاری اقدام نموده و تا پایان رسیدگی به‌تصادف و برقراری ایمنی تردد در محل وقوع، سانحه را مدیریت می‌نماید.

     تبصره ـ نحوه همکاری و وظیفه دستگاه‌های یاد شده و همچنین اعمال مدیریت از سوی کارشناس تصادف، برابر دستورالعملی خواهدبود که به تصویب کمیسیون ایمنی راه‌های کشور می‌رسد.

     ماده89 ـ هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالی شود به نحوی که امکان حرکت از وسیله نقلیه سلب نشده‌ باشد، رانندگان موظفند بلافاصله وسیله نقلیه را برای رسیدگی و بازدید کارشناسان تصادفات در محل حادثه، به کنار راه منتقل کنند تا موجب سد معبر نگردد.

     ماده90ـ در نقاطی که کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه وجود ندارد و یا حضور به هنگام آنان مقدور نباشد مسئولان امر می‌توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پایه یکم و یا پایه (ت) استفاده نمایند.

     ماده91ـ رانندگان وسایل نقلیه هنگام تصادف منجر به جرح یا فوت مکلفند بلافاصله نام و نشانی صحیح و مشخصات گواهی‌نامه رانندگی وسیله نقلیه خود را به‌مأموران انتظامی اعلام دارند و در صورت درخواست مدارک قانونی اعم از گواهی‌نامه، کارت شنـاسایی خودرو و بیمـه نامـه از سـوی مأموران مربوط، ایـن مدارک را بـه آنان تسلیم نمایند.

     ماده92ـ رانندگانی که با وسیله نقلیه متوقفی که سرنشین ندارد تصادف می‌نمایند نباید محل وقوع تصادف را ترک کنند و در صورت مراجعه نکردن راننده و یا مالک آن، باید صاحب یا راننده وسیله نقلیه و یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از هویت و نشانی کامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسی نداشتن به ایشان، نام و نام‌خانوادگی و نشانی دقیق خویش و شماره و مشخصات دیگر وسیله نقلیه خود را بر روی کاغذی نوشته و در محلی قابل دیدن بر روی وسیله نقلیه متوقف، الصاق نمایند.

     ماده93‌ـ رانندگانی که با حیوانات، اشیاء، تاسیسات و مانند آنها تصادف و ایجاد خسارت می‌نمایند، باید به منظور جلوگیری از بسته شدن راه و پیشگیری از بروز حوادث احتمالی دیگر، در صورت اماکن حیوان مرده یا مصدوم و همچنین اشیا باقی مانده در محل تصادف را از سطح سواره‌رو بیرون برده و موظفند صاحبان و مالکان آنها یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه را از وقوع تصادف آگاه نمایند.

     ماده94ـ هرگاه راننده وسیله نقلیه در اثر تصادف توانایی اجرای مقررات مندرج در مواد (92) و (93) این آیین‌نامه را نداشته باشد موظف است در اولین فرصت مراتب را به‌مأموران مربوط اعلام دارد. اگر مالک وسیله نقلیه فردی غیر از راننده باشد پس از آگاهی از واقعه و در صورتی که راننده مراتب را به مأموران مربوط اطلاع نداده‌ باشد، مالک موظف است در اسرع وقت مأموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.

     ماده95ـ تعمیرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از دیدن وسیله نقلیه‌ای که آثار تصادف یا جای گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذکر مشخصات وسیله نقلیه و در صورت امکان با ذکر نام و نشانی راننده به واحد انتظامی محل اعلام دارند.

فصل هشتم ـ علایم راهنمایی و رانندگی

     ماده96ـ علایم راهنمایی و رانندگی مانند انواع چراغ‌ها، تابلوها، خط‌کشی‌ها، نوشته‌ها، ترسیم‌ها و نیز علایم تعیین سمت عبور که باید روی راه‌ها کشیده شود، براساس قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مرور در جاده‌ها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهیه شده‌اند، و همچنین رنگ زمینه و شکل علایم و تابلوها، مطابق نمونه‌های (پیوست شماره4) این آیین‌نامه است.

     ماده97ـ تشخیص، انتخاب، تهیه، جانمایی، نصب، ترسیم و نگهداری علایم عمودی و افقی راهنمایی و رانندگی در شهرها براساس دستورالعملی خواهدبود که به‌پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور می‌رسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه و ترابری می‌باشد. در مواقع اضطراری راهنمایی و رانندگی و پلیس راه می‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علایم و محل استفاده و در صورت لزوم تهیه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداری و یا وزارت راه و ترابری اعلام نمایند.

     تبصره ـ مفاهیم رنگ و شکل علایم و تابلوها و چگونگی رفتار رانندگان پس از دیدن آنها، که در کتاب‌های آموزشی باید ارایه شود، از سوی کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارت کشور، وزارت راه و ترابری و راهنمایی و رانندگی تهیه و به همراه این آیین‌نامه برای اطلاع عمومی در اختیار مراجع صلاحیت‌دار و با همکاری شوراهای اسلامی شهرها در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد.

     ماده98ـ رانندگان کلیه وسایل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات و یا اشخاصی که مسئول هدایت انفرادی و یا دسته جمعی پیادگان و یا حیوانات در راه‌ها می‌باشند موظفند از علایم و مقررات مربوط تبعیت نمایند، مگر این که مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه به دلایلی رعایت نکردن آنها را در محل، مجاز اعلام کنند.

     ماده99ـ کنترل و تنظیم عبور و مرور ممکن است به وسیله چراغ‌ها یا خط‌کشی یا تابلوها، نوشته‌ها و ترسیم‌ها، یا مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه و یا به هر وسیله دیگری که بر حسب مورد لازم باشد، به عمل آید. در هر حال فرمان پلیس راهنما که ممکن است مغایر با پیام علایم یا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.

     ماده100ـ در دوطرف عقب وسایل نقلیه طویل باید دو عدد علامت نشان دهنده وسیله نقلیه طویل (مستطیل زرد یا سفید رنگ که دارای حاشیه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسایل نقلیه پشت سر را از طویل بودن آنها آگاه گرداند.

     ماده101ـ در محل‌هایی که عبور و مرور به وسیله چراغ راهنمایی و رانندگی کنترل می‌شود، رنگ‌های زیر برای مقاصدی که معین شده‌است به کار می‌رود:

     الف ـ چراغ سبز برای حرکت ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ای که با چراغ سبز روبرو می‌شوند حق عبور یا گردش دارند؛ مگر آنکه گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده‌باشد. در هر حال وسایل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای را که در مسیر مجاز خود مستقیم می‌روند و حق تقدم پیادگانی را که از گذرگاه پیاده در حرکتند رعایت نمایند. با وجود این اگر جریان ترافیک در جهتی که آنها در حال پیش رفتن هستند آنچنان متراکم باشد که چنانچه وارد تقاطع گردند با تغییر و تبدیل بعدی رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را برای ادامه حرکت مجاز نخواهد ساخت.

     ب ـ چراغ زرد برای احتیاط ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ای که با این چراغ روبرو می‌گردند نباید از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی عبور کنند؛ مگر آنکه آنچنان به خط ایست تقاطع و یا چراغ راهنمایی و رانندگی نزدیک شده باشند که پیش از عبور از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی نتوانند به آسانی توقف نمایند. در هر حال در صورت ورود قبلی به تقاطع موظفند به حرکت خود ادامه داده و با رعایت مقررات دیگر از تقاطع یا گذرگاه عبور کنند.

     پ ـ چراغ قرمز برای ایست ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ای که با چراغ قرمز برخورد می‌کنند باید پیش از خط ویژه ایست، توقف کامل نمایند و در صورت نبودن خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی و رانندگی بایستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخلیه تقاطع از وسایل نقلیه منتظر بمانند.

     ت ـ چراغ چشمک‌زن زرد برای عبور با احتیاط ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ مکلفند با دیدن این چراغ از تقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط و سرعت کم عبور نمایند.

     ث ـ چراغ چشمک‌زن قرمز برای ایست و عبور ـ رانندگان وسایل نقلیه در صورت برخورد با این چراغ نباید از خط ایست و یا در صورت نبودن خط ایست از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی فراتر روند و باید توقف نموده و پس از اطمینان از نبودن خطر تصادف، حرکت و عبور نمایند. همین اقدامات هنگام دیدن تابلوی ایست باید انجام شود.

     ماده102ـ‌ در تقاطعهایی که مسیر جداگانه گردش به راست به وسیله جدول یا خط‌کشی تعبیه نشده‌است، در هنگامی که چراغ راهنمایی و رانندگی قرمز است، رانندگانی که قصد گردش به راست داشته‌ باشند در صورت نصب تابلوی ویژه‌ای که گردش به راست را مجاز اعلام می‌نماید، می‌توانند از منتهی‌الیه سمت راست راه و با رعایت احتیاط و حق تقدم عبور وسایل نقلیه و پیادگانی که با چراغ سبز در حال عبور می‌باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.

     ماده103ـ در چراغ‌هایی که به عنوان چراغ راهنمای عابر پیاده مورد استفاده قرار می‌گیرند، رنگ‌ها دارای معانی زیر است:

     چراغ سبز ـ پیادگان مجاز به عبور از عرض راه می‌باشند.

     چراغ قرمز ـ عبور پیادگان از عرض راه ممنوع است.

     ماده104 ـ هدایت و کنترل ترافیک از سوی مأموران صلاحیت دار با فرمان‌های زیر انجام می‌گیرد:

     الف ـ بلند کردن دست به طور عمودی ـ مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده‌کنندگان از راه به معنای توجه توقف خواهدبود. اما رانندگانی که توقف وسایل نقلیه آنها ایمنی کافی ندارد مستثنی هستند. این علامت، رانندگانی را که پیشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمی‌سازد.

     ب ـ بلند کردن دست یا دست‌های مأمور به دو طرف و بطور افقی ـ مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده کنندگان از راه که جهت حرکت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست یا دست‌های مأمور صلاحیت‌دار می‌باشد، به معنای ایست خواهدبود. ممکن است مأمور پس از دادن این علامت دست یا دست‌های خود را پایین بیاورد. این حرکت نیز برای رانندگانی که در سمت جلو و عقب مأمور قراردارند به منزله علامت ایست می‌باشد.

     ماده105ـ در خیابان‌ها و یا تقاطع‌هایی که سطح آنها به شکل شطرنجی و به رنگ زرد و سیاه نقاشی شده، هنگامی که تراکم خودروها زیاد است و امکان تخلیه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پیش از محل نقاشی شده متوقف شوند و مسیر حرکت دیگر خودروها را باز نگه دارند.

     ماده106ـ نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسایلی که دارای شباهت با علایم و یا تابلوهای راهنمایی و رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن هدایت و کنترل وسایل نقلیه باشد و یا به طریقی باعث جلوگیری از دیدن علایم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغ‌های رنگی تبلیغاتی در کنار چراغ‌های راهنمایی و رانندگی به طوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحیت‌دار می‌توانند در صورت دیدن چنین اشیایی برای رفع آنها اقدام نمایند.

     تبصره1 ـ ممکن است از طرف موسسات یا اشخاص با اجازه مراجع صلاحیت‌دار علایمی برای هدایت مراجعه‌کنندگان به مکان‌های اطراف راه نصب گردد، مشروط به این که این تابلوها مانع دیدن تابلوهای راهنمایی و رانندگی نشوند و ایمنی راه را به خطر نیندازند.

     تبصره2ـ ضوابط و چگونگی تهیه، نصب و یا الصاق آگهی‌های تبلیغاتی و تابلوهای هدایت به مکان‌ها در شهرها و جاده‌ها، برحسب مورد، به وسیله شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور در شهرها و وزارت راه و ترابری در جاده‌ها تعیین خواهدشد.

     ماده107ـ هیچکس حق ندارد بدون اجازه راهنمایی و رانندگی و پلیس راه در علایم راهنمایی و رانندگی و دیگر وسایل تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید، مگر اشخاصی که در دستورالعمل‌های موضوع ماده (97) این آیین‌نامه مشخص شده‌اند.

     ماده108ـ رانندگانی که قصد گردش به راست یا به چپ یا توقف یا تغییر مسیر را دارند مکلفند از فاصله حدودی 100متر به محل گردش یا توقف به وسیله چراغ راهنما به‌ترتیب زیر علامت دهند:

     الف ـ‌ برای گردش به راست، چراغ راهنمای سمت راست وسیله نقلیه را روشن کنند.

     ب ـ برای گردش به چپ، چراغ راهنمای سمت چپ را روشن نمایند.

     پ ـ برای توقف، چراغ راهنمای سمت راست را روشن نمایند.

     ت ـ برای تغییر مسیر و یا تغییر خط حرکت، در فاصله مناسب، چراغ راهنمای سمت راست یا چپ را بر حسب مورد، روشن کنند.

     ماده109ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری که چراغ راهنما نداشته و همچنین وسایل نقلیه غیر موتوری و موتورسیکلت‌ها و دوچرخه‌ها باید با دست به شرح زیر علامت بدهند:

     الف ـ برای گردش یا تغییر مسیر به راست، دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.

     ب ـ برای گردش یا تغییر مسیر به چپ، دست چپ را به طور افقی نگهدارند.

     پ ـ برای توقف، دست چپ را به طرف پایین نگهدارند.

     ت ـ برای کاستن سرعت، دست چپ را به طور افقی از بالا به پایین به طور متناوب حرکت دهند.

     ماده110ـ علایم آگاه سازی (اخبار) و همچنین علایم لازم برای سبقت به شرح زیر می‌باشد:

     الف ـ‌ در روز بوق کوتاه.

     ب ـ در شب چند بار تبدیل و تعویض نور چراغ بالا و پایین.

     پ ـ هنگام سبقت گرفتن اعم از این که روز باشد یا شب، برای جلب توجه وسایل نقلیه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضروری است.

     ماده111 ـ وسایل نقلیه امدادی، بازرسی، انتظامی، سازمان‌های خدمات رسانی و مدارس باید دارای دستگاه آگاه‌سازی شنیداری و دیداری مندرج در ماده (60) این آیین‌نامه و تجهیزات ایمنی باشند و روی بدنه وسیله نقلیه هم عبارات و علایم مشخص‌کننده نقش و یا نصب نمایند.

     ماده112ـ رانندگان وسایل نقلیه که مواد خطرناک حمل می‌کنند باید در دو طرف و عقب وسیله نقلیه تابلویی که روی آن کلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسی و انگلیسی و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب کنند. مسئولان شرکت‌ها و موسسات حمل بار و رانندگان وسایل نقلیه مکلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناک را رعایت نمایند.

     ماده113ـ هرگاه وسیله نقلیه‌ای شب در کنار و بیرون سطح راه توقف نماید به‌طوری که کناره وسیله نقلیه متوقف مماس بر حاشیه سواره‌رو باشد و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیا یا اشخاص از فاصله 150متری وجود نداشته‌باشد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه (اعم از این که درون وسیله نقلیه باشد یا بیرون آن) مکلف است چراغ‌های کوچک جلو و خطر عقب وسیله نقلیه را روشن نگهدارد. چنانچه چراغ کوچک خراب شده‌باشد چراغ‌های بزرگ را با نور پایین روشن سازد.

     ماده114ـ هرگاه در راه‌ها خرابی و نقص پیش‌بینی نشده برای وسیله نقلیه موتوری ایجاد شود، راننده مکلف است آن را از مسیر عبور و مرور بیرون برده و در محل مناسبی که موجب سد راه و مزاحمت برای وسایل نقلیه دیگر و پیادگان نباشد متوقف سازد. در این مورد و در موارد دیگری که وسیله یاد شده قادر به حرکت نباشد و انتقال آن به محل مناسبی مقدور نگردد، در صورت نبودن نور کافی در راه باید به منظور آگاه ساختن رانندگان دیگر، علایم ایمنی به ترتیب زیر در محل قرار دهد:

     الف ـ‌ در وسط راه چراغ الکتریکی و یا مشعل نورانی قرمز در فاصله‌های 70متری جلو و عقب و یکی دیگر در پهلوی وسیله نقلیه از کار افتاده بگذارد. در راه‌هایی که به‌وسیله موانع فیزیکی مسیر رفت و برگشت وسایل نقلیه از هم جدا شده است قراردادن علایم مندرج در فوق در عقب و پهلوی وسایل متوقف کافی خواهدبود.

     ب ـ هرگاه وسیله نقلیه سر پیچ یا تپه‌ای از کار بیفتد علایم باید در فاصله‌های مناسبی قرار داده شود تا رانندگان وسایل نقلیه دیگر، از فاصله 200متری متوجه خطر شوند.

     ماده115ـ هرگاه وسیله نقلیه موتوری در راه‌ها از کار بیفتد و به علت کافی بودن روشنایی محل احتیاجی به استفاده از چراغ یا مشعل نباشد، راننده باید در وسط جاده مثلث‌های شبرنگ متساوی‌الاضلاع دارای زمینه سفید یا زرد با حاشیه قرمز از نوع علامت احتیاط به ابعاد حداقل 30 سانتیمتر در فاصله 70متری جلو و عقب آن به نحوی که قابل دیدن باشد قراردهد.

     ماده116ـ اگر وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک در ساعات و شرایط مندرج در مواد (113) و (114) در راه‌ها از کار بیفتد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه موظف است که در وسط جاده چراغ‌های الکتریکی به رنگ قرمز با باتری در فاصله‌های 70متری جلو و عقب و دیگری در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس یا چراغ یا مشعل و هرگونه علامت آتش‌زا برای این گونه وسایل نقلیه ممنوع است.

     ماده117ـ روی یدک و هرنوع وسیله نقلیه‌ای که وسیله نقلیه دیگری آن را می‌کشد باید یک پرچم سفید به ابعاد حداقل 50 سانتیمتری طوری نصب شود تا رانندگان دیگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببینند.

فصل نهم ـ مقررات رانندگی

    بخش اول ـ مسیر و جهت عبور

     ماده118ـ رانندگان کلیه وسایل نقلیه موظفند از خط عبور یا مسیر عبوری سمت راست راه حرکت نمایند، مگر در موارد زیر:

     الف ـ هنگام سبقت گرفتن از وسیله نقلیه جلو.

     ب ـ هنگامی که سمت راست راه به هر علتی بسته شده و امکان عبور نباشد.

     پ ـ هنگام گردش به چپ.

     ماده119ـ در راه‌هایی که خط‌کشی شده، وسایل نقلیه باید در مسیر بین خطوط حرکت کنند و از آن خارج نشوند و در صورت نیاز به خروج و تغییر خط حرکت، احتیاط کامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت، رانندگان وسایل نقلیه دیگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که در خطوط کناری در حرکت هستند وارد خط‌های عبور دیگر شوند. در راه‌هایی که خط‌کشی ندارند هرگونه تغییر مسیر حرکت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعایت احتیاط و دادن علامت و رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه هم مسیر و مجاور. همچنین انحراف و تجاوز وسایل نقلیه به مسیر مقابل (مخالف) ممنوع است؛ مگر در موارد سبقت مجاز و با رعایت ضوابط سبقت.

     ماده120ـ رانـندگی در بخش وسط راه‌هایی که به وسیله خط‌کشی یا علایم دیگر به سه بخش تقسیم شده‌اند، به جز برای سبقت گرفتن یا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعایت علایم و مقررات مربوط، ممنوع است.

     ماده121ـ در راه‌هایی که به وسیله علایم، مانند خط‌کشی‌های یک خط ممتد و یا دو خط ممتد و یا موانع فیزیکی به دو بخش تقسیم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حرکت کنند و حق ندارند از روی آنها بگذرند. در برخی از بخش‌های راه که یک خط از دوخط ممتد به خط بریده تبدیل شده‌است، رانندگانی که در سمت خط بریده در حرکتند مجاز به سبقت گرفتن و یا گردش به چپ، برحسب مورد و با توجه به طول خط بریده و با رعایت مقررات بخشهای سبقت و گردش، می‌باشند.

     ماده122ـ در راه‌های یک طرفه رانندگان وسیله نقلیه باید در جهت و مسیر مجاز عبور کنند و حرکت برخلاف مسیر تعیین شده به هر شکل ممنوع است.

     ماده123ـ در میدان‌هایی که به وسیله علایم، مانند خط‌کشی و یا موانع فیزیکی مشخص شده‌اند رانندگان وسایل نقلیه موظفند از سمت راست آنها گردش نمایند و حرکت در خلاف جهت تعیین شده ممنوع است؛ مگر آنکه به وسیله علایم دیگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.

     ماده124ـ در راههایی که عبور وسایل نقلیه کندرو مجاز اعلام گردیده‌اند، رانندگان این‌گونه وسایل نقلیه در هر حال مکلفند از اولین خط عبور سمت راست یا محل‌هایی که برای عبور آنها تعیین شده حرکت نمایند.

     ماده125ـ هنگامی که وسیله نقلیه‌ای از روبروی وسیله نقلیه دیگری در جهت مخالف حرکت می‌کند، راننده هریک از آنها بایستی تا حد امکان در طرف راست خود حرکت نماید و در صورت لزوم به حاشیه بخش سواره‌رو در جهت حرکت خود نزدیک شود. اگر در انجام این عمل مانع وجود داشته باشد و یا وسیله نقلیه دیگری مانع حرکت او شود، باید از سرعت خود کاسته و در صورت لزوم توقف نماید تا به وسایل نقلیه جهت مقابل اجازه عبور دهد.

     بخش دوم ـ سرعت

     ماده126ـ در راهها و مناطقی که میزان سرعت رانندگی به وسیله تابلو یا علایم دیگر راهنمایی و رانندگی معین نگردیده‌است، سرعت مجاز برای رانندگان وسایل نقلیه به‌قرار زیر می‌باشد:

     اول ـ در شهرها و مناطق مسکونی

     الف ـ معابر شریانی درجه یک

     1ـ آزادراه‌ها حداقل 70 و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت.

     2ـ بزرگراه‌ها حداکثر 100کیلومتر در ساعت.

     ب ـ معابر شریانی درجه دو

     1ـ خیابان‌های شریانی اصلی حداکثر 60کیلومتر در ساعت.

     2ـ خیابان‌های شریانی فرعی حداکثر 50 کیلومتر در ساعت.

     پ ـ معابر محلی ـ در این معابر و میدان‌ها حداکثر 30 کیلومتر در ساعت.

     دوم ـ در راه‌های بیرون شهر و مناطق غیرمسکونی

     الف ـ آزادراه‌ها ـ حداقل 70و حداکثر 125 کیلومتر در ساعت.

     ب ـ بزرگراه‌ها ـ حداکثر 115 کیلومتر در ساعت.

     پ ـ جادهها ـ روزها حداکثر 100 و شب‌ها حداکثر 90کیلومتر در ساعت.

     تبصره1ـ تردد اتوبوس، مینی‌بوس، و انواع بارکش‌ها به استثنای وانت‌ها در خط سوم (سرعت) آزادراه‌های شهری و بین‌شهری ممنوع است.

     تبصره2ـ حداکثر سرعت مجاز برای وسایل نقلیه موتوری در هریک از خط‌های عبوری آزادراه‌ها با توجه به شرایط محل به وسیله علایم تعیین می‌گردد.

     تبصره3ـ تغییرات بعدی در میزان سرعت‌های قید شده در راه‌های بیرون شهر و مناطق غیرمسکونی از سوی وزارت راه و ترابری تعیین و اعلام می‌گردد.

     ماده127ـ علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هایی که بر حسب ضرورت با نصب تابلو یا علایم دیگر حداقل سرعت نیز معین گردیده‌است، رانندگی با سرعت کمتر از حداقل، مجاز نخواهدبود.

     ماده128ـ رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت کم حرکت نمایند که باعث کندی عبور و مرور یا نابسامانی آن بشوند، مگر آنکه برای پرهیز از خطر و تصادف ضروری باشد.

     ماده129 ـ رانندگان وسایل نقلیه موظفند در تقاطع‌هایی که چراغ راهنمایی و رانندگی یا مأمور راهنمایی و رانندگی یا تابلوی ایست وجود ندارد، در سر پیچ‌ها جاده‌های تنگ و تپه‌ها و به طور کلی در محل‌هایی که موانعی در مسیر حرکت آنان وجود داشته باشد و همچنین هنگام بارندگی یا مه یا کولاک و مانند آنها از سرعت وسیله نقلیه تاحدی که برحسب مورد برای پرهیز از خطر یا تصادف ضرورت دارد، بکاهند و با سرعت مطمئن حرکت نمایند.

     ماده130ـ رانندگان وسایل نقلیه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌های تنگ یا پر جمعیت و یا هنگامی که بیشتر از 50 متر مقابل آنها دیده نمی‌شود، مکلفند آهسته و با سرعت مطمئن حرکت کنند و در صورت احتمال وقوع حادثه یا اخلال در نظم و مزاحمت برای پیادگان، برحسب مورد، حرکت وسیله نقلیه را کند یا آن را متوقف سازند.

     ماده131ـ رانندگی با انواع دوچرخه‌های موتوردار در شب با سرعتی بیش از 40 کیلومتر در ساعت مجاز نیست، مگر این که نور چراغ جلوی آنها برای تشخیص اشیاء و انسان از فاصله 100متری کافی باشد که در این صورت هم نمی‌توانند از حداکثر سرعت مقرر تجاوز نمایند.

     بخش سوم ـ سبقت

     ماده132ـ رانندگانی که قصد سبقت گرفتن از وسایل نقلیه‌ای را که در جهت آنان حرکت می‌نمایند دارند، در محل‌های مجاز و در صورت لزوم پس از روشن کردن چراغ راهنما و یا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گیرند و پس از سبقت و طی مسافت کافی، بار دیگر با روشن کردن چراغ‌ راهنما و یا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسیر قبلی خود قرار گیرند به نحوی که راه وسیله نقلیه‌ای که از آن سبقت گرفته شده بسته نشود یا موجب تصادف نشود. با وجود این سبقت گرفتن از طرف راست وسیله نقلیه‌ای که در حال گردش به چپ می‌باشد مجاز خواهدبود.

     ماده133ـ مسیری که راننده می‌خواهد برای سبقت گرفتن وارد آن شود باید تا فاصله دور و مطمئنی از طرف مقابل خالی از هرگونه وسیله نقلیه بوده و تفاوت سرعت بین وسیله نقلیه او و وسیله نقلیه جلویی برای سبقت کافی باشد تا به این ترتیب موجب به خطر انداختن خود و ترافیک سمت مقابل نشده باشد.

     ماده 134ـ رانندگان وسایل نقلیه‌ای که از آنها سبقت گرفته می‌شود باید راه را برای وسیله نقلیه‌ای که در حال سبقت گرفتن است باز کنند و بر سرعت خود نیفزایند.

     ماده135ـ سبقت گرفتن در موارد زیر ممنوع است:

     الف ـ در سر پیچ‌های تند و سربالایی که میدان دید راننده کم است.

     ب ـ از 50 متر مانده به پیچ‌ها تا 50 متر پس از آن یا در تقاطع راه‌ها یا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنکه به وسیله علایم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.

     پ ـ هنگامی که روشنایی و میدان دید به هر علت کافی نباشد.

     ت ـ سبقت از وسیله نقلیه‌ای که خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهی که به دلیل وجود سه خط عبور یا بیشتر، این عمل مجاز باشد.

     ث ـ برای اتوبوس‌ها و کامیون‌ها در معابر شهری.

     ج ـ از 100متر مانده به ورودی تونل‌ها و پل‌ها تا انتهای آنها، مگر آنکه به وسیله علایم، سبقت مجاز شناخته شده‌باشد.

     چ ـ در نقاطی که با نصب علایم ویژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.

     ح ـ هنگامی که وسیله نقلیه‌ای در فاصله‌ای نزدیک و غیر ایمن از روبرو در حال حرکت می‌باشد.

     بخش چهارم ـ حق تقدم عبور

     ماده136ـ رعایت مقررات مربوط به حق تقدم عبور برای همه اجباری است، مگر در مواردی که موجب مقررات خاص یا علایم ویژه راهنمایی و رانندگی خلاف این حکم داده شده باشد.

     ماده137ـ حق تقدم عبور وسایل نقلیه در تقاطع‌ها و میدان‌هایی که هیچگونه علامت و چراغ راهنمایی و رانندگی وجود نداشته‌باشد، به ترتیب زیر است:

     الف ـ در تقاطع هم‌عرض اگر دو وسیله نقلیه‌ای که روبروی یکدیگر در حرکتند بخواهند با هم وارد خیابان مجاور واحدی شوند، حق تقدم عبور با وسیله‌ای است که به‌سمت راست گردش می‌کند.

     ب ـ هرگاه دو یا چند وسیله نقلیه از دو یا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که در طرف راست وسیله نقلیه دیگر قرار دارد.

     پ ـ هنگام ورود به میدان‌ها حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که در درون میدان در حال حرکت هستند.

     ت ـ در سه راه‌ها حق تقدم عبور با وسیله نقلیه‌ای است که به طور مستقیم و در سمت و مسیر مجاز حرکت می‌کند حتی اگر عرض خیابانی که مسیر آن است از عرض راه تلاقی کننده کمتر باشد.

     ماده138ـ در برخورد راه اصلی با راه فرعی حق تقدم با وسیله‌ای است که از راه اصلی عبور می‌کند. رانندگانی که از راه فرعی وارد راه اصلی می‌شوند، باید پیش از ورود به راه اصلی، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که در مسیر مجاز خود در راه اصلی و با سرعت مجاز عبور می‌کنند، وارد این راه بشوند.

     ماده139ـ رعایت مقررات ماده (138) برای وسیله نقلیه‌ای که از راه خصوصی یا شانه راه یا گاراژ یا کوچه یا تعمیرگاه و مانند آنها به معابر عمومی وارد می‌شود نیز لازم است.

     ماده140ـ وسیله نقلیه‌‌ای که در مسیر مجاز در حال حرکت است بر وسایل نقلیه متوقفی که در حال شروع حرکت به جلو یا عقب، گردش و یا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.

     ماده141ـ در گذرگاه پیاده که چراغ راهنمایی و رانندگی نداشته‌باشد، حق تقدم عبور با پیادگان است.

     ماده142ـ در خیابان یا در تقاطعی که وسایل نقلیه روبروی یکدیگر حرکت می‌کنند، هرگاه وسیله‌ای بخواهد گردش به چب کند حق تقدم با وسیله نقلیه‌ای است که مستقیم و در مسیر مجاز عبور می‌نماید. در محل توقف (پارک) کنار خیابان حق تقدم با وسیله‌ای است که ضمن حرکت به عقب مشغول توقف یا پارک کردن است.

     ماده143ـ در راه‌هایی که مسیر حرکت وسایل نقلیه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسایل نقلیه پارک شده، مصالح ساختمانی، اشیاء، عملیات عمرانی، حفاری و خرابی راه بسته‌ و یا برای عبور از مسیر مجاز کافی نباشد، حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که مسیر عبور آنها باز یا سهم عبور بیشتری را دارا می‌باشد.

     ماده144ـ در راه‌های کوهستانی و یا راه‌های شیب‌دار با ویژگی‌های مشابه راه‌های کوهستانی که در آنها عبور از کنار وسایل نقلیه طرف مقابل غیرممکن و یا مشکل می‌باشد، راننده‌ای که در جهت سرازیری در حرکت است باید به کنار راه رفته و به ‌راننده‌ای که در جهت سربالایی در حرکت است تقدم عبور بدهد.

     تبصره ـ در راه‌های مسطح که دو طرف راه منتهی به کوه و پرتگاه می‌باشد حق تقدم عبور با وسایل نقلیه‌ای است که در طرف پرتگاه قرار دارند.

     ماده145ـ در راه‌های مندرج در ماده (144) که در کنار آن جای توقف (پارک) یا شانه کافی وجود دارد به نحوی که راننده می‌تواند با استفاده از آن به کنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن یکی از وسایل نقلیه جلوگیری کند، راننده واقع در جهت سربالایی باید با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازیری اجاره عبور دهد. چنانچه یکی از دو وسیله‌ای که می‌خواهند از کنار یکدیگر عبور کنند به منظور امکان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، این عمل را باید وسیله‌ای که در جهت سرازیری قرار دارد انجام دهد، مگر آنکه به طور آشکار انجام آن از سوی راننده واقع در جهت سربالایی آسانتر باشد.

     بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها

     ماده146ـ راننده وسیله نقلیه‌ای که شب در حرکت است و همچنین در هر محل یا زمان دیگری که به علت نبودن نور کافی ناشی از ابری بودن هوا، وجود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آنها دید کافی وجود ندارد، باید چراغ‌های وسایل نقلیه را به ترتیب مقرر در مواد بعدی روشن نماید.

     ماده147ـ در خیابان‌ها و جاده‌هایی که نور کافی وجود دارد باید تنها از چراغ‌های جانبی جلو و عقب در صورت خرابی ناگهانی چراغ‌های جانبی جلو از چراغ عبور (نورپایین) استفاده شود.

     ماده148ـ هنگامی که چراغ‌ها باید روشن باشند، اگر چند وسیله نقلیه متصل به‌هم حرکت کنند، روشن کردن چراغ‌هایی که با توجه به محل نصبشان پوشیده می‌شوند ضرورت ندارد ولی در هر حال چراغ‌های جلوی وسیله اولی و چراغ‌های عقب وسیله آخری باید روشن باشند.

     ماده149ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری موظفند که در جاده‌ها از چراغ رانندگی (نوربالا) استفاده کنند تا بتوانند کلیه اشیا و اشخاص را در فاصله دور ببینند، مگر در موارد زیر که باید از چراغ عبور (نور پایین) استفاده نمایند:

     الف ـ هنگام روبرو شدن با وسیله نقلیه‌ای که از جهت مخالف حرکت می‌کند. در این صورت راننده باید از فاصله حداقل150 متری از چراغ عبور (نورپایین) استفاده نماید تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتی و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عین حال برای جلوگیری از تابش خیره کننده نور به چشم رانندگان دیگر، می‌توان بر حسب مورد از چراغ‌های کوچک یا چراغ‌های مه شکن استفاده نمود.

     ب ـ هنگـامی که وسیـله نقلیه از فاصله نزدیک عقب وسیله نقلیه دیگری که درحال حرکت است عبور می‌کند، مگر وقتی که درحال سبقت گرفتن باشد.

     ماده150ـ چراغ‌های جلو وسایل نقلیه‌ای که در شانه راه‌ها (به استثنای آزاد راه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف می‌نمایند با دیدن حرکت وسایل نقلیه‌‍‌ای که از مقابل در حرکتند باید خاموش شود و برای تشخیص وجود و ابعاد وسیله نقلیه، چراغ‌های کوچک و جانبی را روشن نمایند.

     ماده151ـ استفاده از چراغ‌های چشمک‌زن و رنگارنگ در وسایل نقلیه ممنوع است، مگر در مواردی که به موجب این آیین‌نامه مجاز باشد.

     بخش ششم ـ گردش

     ماده152ـ قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زیر است:

     الف ـ برای گردش به راست باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه‌ای که در جلو و عقب حرکت می‌کنند با فاصله کافی و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور کامل از کنار تقاطع بگذرند.

     ب ـ برای گردش به چپ باید با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل‌نقلیه‌ای که در جلو و عقب حرکت می‌کنند از فاصله کافی و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و یا با دادن علامت وارد مسیر مجاز سمت چپ شده به‌طوری که پس از ورود به تقاطع، وسیله نقلیه در حدود مرکز تقاطع قرار گیرد و سپس با رعایت حق تقدم عبور وسایل نقلیه‌ای که مستقیم و در مسیر و محل مجاز در حرکتند با حداقل سرعت به چپ گردش نماید به نحوی که پس از ورود به خیابان موردنظر در مجاورت محور وسط آن خیابان قرار گیرد.

     پ ـ برای گردش به چپ در راه‌های بیرون شهر که منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فیزیکی وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسایل نقلیه موظفند وسیله‌نقلیه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهی‌الیه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعیت وسایل نقلیه‌ای که به طور مستقیم در حال حرکت می‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و یا با دادن علامت اقدام به گردش نمایند.

     ماده153ـ در راه‌های یک طرفه برای گردش به چپ، رانندگان موظفند وسیله‌نقلیه را به منتهی‌الیه طرف چپ خیابان هدایت و سپس به چپ گردش کنند.

     ماده154ـ دور زدن در فـاصله 150متـری پیـچ‌ها و سربالایـی‌هـا و تونل‌ها که میدان دید کافی نیست و همچنین از روی خط پر یا ممتد (یک خطه ممتد یا دو خطه ممتد) ممنوع است.

     ماده155ـ به عقب راندن وسیله نقلیه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودی و خروجی آنها ممنوع می‌باشد. در راه‌های دیگر به هنگام ضرورت، با احتیاط کامل برای پرهیز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسایل دیگر، مجاز است.

     ماده156ـ در تقاطع‌هایی که با ترسیم جهت‌نما بر سطح آنها مسیر حرکت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسیم شده بر سطح تقاطع به‌حرکت خود ادامه دهند. در معابری که با ترسیم جهت‌نما بر سطح آن مسیر حرکت مشخص شده، رانندگان تا حد امکان مسیر مشخص شده بر سطح معبر را دنبال می‌کنند، مگر اینکه قصد تغییر خط یا توقف یا گردش داشته باشند که در این صورت با رعایت کامل مقررات، از مسیر مشخص شده خارج می‌شوند.

     بخش هفتم ـ توقف

     ماده157ـ رانندگان تاکسی‌های خطی و بیسیم‌دار هنگامی که مسافر ندارند باید در ایستگاه‌های تعیین شده توقف کنند.

     ماده158ـ کلیه رانندگان وسایل نقلیه برای سوار و پیاده‌کردن مسافران و یا سرنشینان خود باید تنها در محل‌های مجاز و یا در منتهی‌الیه سمت راست سواره رو توقف نمایند.

     تبصره ـ سوار و یا پیاده کردن مسافران وسایل‌نقلیه عمومی بین شهری در صورت وجود پایانه مسافربری در شهر، تنها در پایانه یاد شده مجاز است.

     ماده159ـ هرگونه توقف کوتاه یا طولانی وسایل‌نقلیه در خط‌های عبور یا مسیر وسایل نقلیه و پیادگان و همچنین توقف وسایل‌نقلیه در حاشیه راه‌ها برای عرضه و خرید و فروش کالا که موجب تجمع اشخاص و یا وسایل نقلیه در محل یا انحراف دید و یا کاهش توجه رانندگان از رانندگی و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسایل‌نقلیه در صورت توقف اضطراری که امکان انتقال وسیله‌نقلیه به بیرون خط و یا مسیر عبوری وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علایم، از فاصله 70متری رانندگان وسایل‌نقلیه دیگر و پیادگان را آگاه نمایند.

     ماده160ـ هیچ راننده‌ای مجاز نیست وسیله نقلیه‌ای را که موتور آن روشن است حتی در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پیاده و دور گردد. در معابر شیب‌دار پس از توقف، رانندگان باید چرخ‌های جلو وسیله نقلیه را به سمت کناره راه بپیچانند و سپس با رعایت دیگر نکات ایمنی، موتور را خاموش و پیاده شوند، مگر در راه‌هایی که کناره آنها منتهی به پرتگاه باشد.

     ماده161ـ رانندگان وسایل‌نقلیه در موارد زیر موظفند به ترتیبی که مقرر می‌شود توقف نمایند:

     الف ـ هنگام برخورد با وسایل نقلیه امدادی که دستگاه‌های آگاه‌سازی شنیداری یا دیـداری خودر را به کار انداخته باشند تا حد امکان وسیله‌نقلیه را در مسیر مجاز خود به سمت راست راه‌هدایت و راه را برای آنها باز کنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسایل نقلیه امدادی متوقف شوند.

     ب ـ پیش از ورود به تقاطعی که علایم یا مأمور راهنمایی و رانندگی ندارند، باید بایستند و سپس با احتیاط کامل از تقاطع بگذرند.

     پ ـ پیش از رسیدن به گذرگاه پیاده و در صورت حضور یا عبور اشخاص باید وسیله‌نقلیه خود را متوقف سازند و همچـنین با دادن علامت رانـندگان پشـت‌ سر را نیز به توقف دعوت نمایند تا پیادگان با آرامش عبور کنند.

     ت ـ هنگام برخورد با اتومبیل‌های مدارس که برای سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان در حال توقف می‌باشند، توقف نمایند تا دانش‌آموزان با ایمنی کامل از عرض راه عبور کنند.

     ث ـ در تقاطع‌های همسطح راه‌آهن و یا راه‌آهن شهری، هنگامی که علایم الکتریکی یا مکانیکی یا پرچم قرمز یا سوت قطار نزدیک شدن آن را اعلام می‌دارد یا دروازه عبور بسته شده یا در حال باز و بسته شدن است و یا مسیر عبوری از روی ریل متراکم باشد، باید لااقل در پنج متری علامت یا دروازه توقف کامل کنند تا قطار بگذرد و تقاطع برای عبور آزاد گردد.

     تبصره1ـ حرکت در پوشش وسایل‌نقلیه امدادی برای وسایل نقلیه دیگر ممنوع است.

     تبصره2ـ در معابر متقاطع با راه‌آهن، حسب مورد، شهرداری‌ها یا وزارت راه‌ و ترابری موظف به ایجاد گذرگاه غیرهمسطح می‌باشند.

     ماده162ـ رانندگان وسایل نقلیه موتوری به ویژه اتومبیل‌های مدارس و وسایل‌نقلیه که حامل مواد خطرناک می‌باشند، در محل تقاطع راه‌آهن هرچند علامتی وجود نداشته باشد باید به طور کامل توقف کنند و پس از اطمینان از بی‌خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روی ریل‌ها، مجاز به تعویض دنده نمی‌باشند.

     ماده163ـ ایستادن یا توقف وسایل‌نقلیه در محل‌های زیر ممنوع است:

     الف ـ پیاده‌رو و گذرگاه پیاده.

     ب ـ مقابل ورودی خیابان‌ها و جاده‌ها و کوچه‌ها یا ورودی و خروجی اتومبیل روی ساختمان‌ها.

     پ ـ داخل تقاطع.

     ت ـ در فاصله 15متری میدان یا تقاطع یا سه‌راه‌ها یا تقاطع راه‌آهن.

     ث ـ در فاصله 15متری شیرهای آب آتش‌نشانی و شیرهای آب نصب شده در راه‌ها.

     ج ـ در فاصله 15 متری اطراف چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و یا محل‌هایی که توقف وسایل‌نقلیه مانع دید علایم راهنمایی و رانندگی بشود.

     چ ـ از ابتدا تا انتهای پیچ‌ها.

     ح ـ در فاصله 15 متری ورودی و یا خروجی مراکز آتش‌نشانی، پلیس و بیمارستانها و فوریت‌های پزشکی.

     خ ـ کنار وسایل نقلیه‌ای که خود متوقف می‌باشند (توقف دوبله).

     د ـ روی پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع.

     ذـ در خیابان‌هایی که پیاده‌رو آن قابل عبور نبوده و پیادگان مجبورند از بخشی از سواره‌رو عبور کنند.

     رـ در ایستگاه‌های وسایل نقلیه همگانی و حریم آنها که با علایم راهنمایی و رانندگی مشخص است.

     ز ـ در محل‌هایی که علایم راهنمایی و رانندگی مانند تابلوهای توقف ممنوع و یا ایستادن ممنوع و یا خط‌کشی‌های شطرنجی در سطح تقاطع و یا معابر نیز دلالت بر ممنوعیت توقف نماید.

     ژـ در هر نقطه از معابر در حال تعمیر، شستشو و تعویض روغن و نیز در طول مسیرهای ویژه اتوبوس و دوچرخه و همچنین در طول مسیر و خط‌های عبور آزادراه‌ها.

     س ـ در جاهایی که دستگاه توقف‌سنج (پارکومتر) نصب شده و یا توقف با کارت پارک یا انواع دیگر تجهیزات توقف‌سنج با علایم مشخص‌کننده، مجاز می‌باشد، به‌علت پرداخت نکردن هزینه توقف و یا نداشتن کارت پارک مجاز و یا پایان زمان توقف.

     تبصره ـ مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پارکومتر، کارت پارک و مشابه آنها و همچنین در محل‌هایی که تابلوهای ایستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقیل و مانند آن نصب می‌نمایند، به وسیله تابلو مستطیل شکلی در زیر تابلوهای یاد شده زمان‌های ممنوعیت توقف و حمل با جرثقیل را اعلان کنند.

     بخش هشتم ـ مقررات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه

     ماده164ـ رانندگان و سرنشینان هرنوع موتورسیکلت و دوچرخه موتوردار باید به کلاه ایمنی مجهز باشند و در طول حرکت از آن استفاده نمایند.

     ماده165ـ رانندگان موتورسیکلت نباید در یک خط عبور به موازات و در کنار خودروها حرکت کنند.

     ماده166ـ رانندگان موتورسیکلت باید هنگام رانندگی تنها روی زین موتورسیکلت بنشینند و حق ندارند شخص دیگری را بر ترک سوار کنند، مگر آنکه در ترک نیز یک زین کامل برابر استاندارد ساخت موتورسیکلت نصب شده یا موتورسیکلت دارای یدک پهلو (سایدکار) باشد.

     ماده167ـ عبور موتورسیکلت و موتورگازی و دوچرخه‌سوار از پیاده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.

     ماده168ـ موتورسیکلت‌سواران و دوچرخه‌سواران حق ندارند هنگام رانندگی بار نامتعارف و اشیای دیگری حمل کنند یا حرکت نمایشی یا اعمالی انجام دهند که نیازمند برداشتن دست‌های آنان از روی فرمان باشد.

     ماده169ـ راندن موتورسیکلت، موتورگازی و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راه‌ها ممنوع است.

     ماده170ـ رانندگی با دوچرخه فاقد زین ممنوع است.

     ماده171ـ دوترکه سوار کردن اشخاص روی دوچرخه ممنوع است، مگر آنکه زین اضافی استاندارد برای این کار داشته باشد.

     ماده172ـ دوچرخه‌سواران مکلفند:

     الف ـ هنگام حرکت به‌طور کامل از طرف راست راه عبور نمایند و برای گذشتن از وسایل‌نقلیه‌‍ای که در کنار راه توقف کرده‌اند منتهای احتیاط را به عمل آورند.

     ب ـ در صورت زیاد بودن تعداد دوچرخه‌سواران، باید در یک ردیف حرکت کنند، مگرانکه معبر ویژه‌ای برای آنها اختصاص داده شده باشد. در این صورت حق ندارند بیرون معبر ویژه عبور و مرور نمایند.

فصل دهم ـ مقررات مختلف

    ماده173ـ رانندگان وسایل‌نقلیه‌ای که در پشت سر وسیله‌نقلیه دیگر حرکت می‌کنند، موظفند فاصله مناسبی را برای جلوگیری از تصادف حفظ کنند. چگونگی رعایت فاصله مناسب به‌وسیله متن‌های آموزشی تهیه شده و با روش قاعده دوثانیه از طریق کتاب‌های آموزشی موضوع تبصره ماده (97) این آیین‌نامه، به‌درخواست‌کنندگان گواهی‌نامه آموزش داده می‌شود.

     ماده174ـ کامیون‌های بزرگ و وسایل‌نقلیه دیگری که دارای یدک‌های طویل هستند و همچنین وسایل‌نقلیه‌ای که به صورت کاروان و دسته‌جمعی در یک ستون در جاده‌ها حرکت می‌کنند، هنگام عبور باید فاصله بیشتری با وسایل‌نقلیه جلوی خود داشته باشند به طوری که وسیله‌نقلیه دیگری که از آنها سبقت می‌گیرد، بتواند پس از سبقت بار دیگر در جلو آنها وارد مسیر مجاز عبور خود شوند.

     ماده175ـ سوار کردن بیش از ظرفیت مجاز تعیین شده در وسیله‌نقلیه و همچنین گذاشتن بار یا اشیا دیگر در قسمت جلو یا عقب آن اعم از درون یا بیرون که مانع دید راننده گردد ممنوع است.

     ماده176ـ رانندگان وسایل‌نقلیه سنگین هنگام عبور از جاده‌های کم‌عرض و باریک یا عقب راندن، باید یک نفر کمک‌راننده برای پرهیز از هرگونه خطری همراه داشته باشند.

     ماده177ـ حرکت با دنده خلاص در سرازیری‌ها ممنوع است.

     ماده178ـ وسایل‌نقلیه نباید از روی لوله‌های آب آتش‌نشانی که برای خاموش کردن آتش در خیابان قرار گرفته‌اند، عبور نمایند، مگر با اجازه متصدیان آتش‌نشانی.

     ماده179ـ رانندگان تاکسی‌ها و وسایل‌نقلیه مسافربری موظفند موارد زیر را رعایت نمایند:

     الف ـ سوار کردن مسافر با داشتن مسافر قبلی در تاکسی‌های تلفنی، بی‌سیم و یا موسسات و یا شرکت‌های تاکسیرانی دربست، ممنوع است.

     ب ـ رانندگان تاکسی‌ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به‌حرکت، تاکسیمتر را به کار اندازند. در صورت نداشتن یا خرابی تاکسیمتر حق کار کردن ندارند، مگر در نقاطی که شهرداری نصب تاکسیمتر را ضروری اعلام نکرده باشد.

     پ ـ رانندگان وسایل‌نقلیه عمومی دیگر که دربست کرایه داده می‌شوند نباید بدون رضایت کرایه‌کننده شخص دیگری را سوار کنند.

     ت ـ خودداری از بردن مسافر برای وسایل نقلیه عمومی و همچنین نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اینکه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرویس) باشند.

     ث ـ رانندگان وسایل نقلیه عمومی و کمک‌رانندگان آنها نباید با مسافران با خشونت و بی‌احترامی رفتار نمایند.

     ماده180ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگی، دخانیات استعمال نمایند یا خوراکی یا آشامیدنی میل کنند و استفاده از هرگونه وسایل و تجهیزات مانند تلفن همراه که باعث انحراف ذهنی و رفتاری راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هرحال به طور کامل به جلو توجه داشته باشند.

     ماده181ـ رانندگی برای کسی که نوشابه الکلی یا موادمخدر و داروهای خواب‌آور مصرف کرده تا رفع کامل آثار آن ممنوع است.

     تبصره ـ در مواردی که مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه به وجود حالت مستی و یا حالت غیرعادی ناشی از مصرف مواد یاد شده به راننده‌ای ظنین شوند، موظفند وسیله‌نقلیه را متوقف ساخته و بلافاصله میزان الکل خون راننده و مانند آن را از طریق آزمایش‌های لازم تعیین و از رانندگی وی جلوگیری نموده و متخلف را برای تعیین تکلیف به مراجع مربوط معرفی نمایند.

     ماده182ـ سوار کردن اشخاص آلوده به کثافات در وسایل‌نقلیه عمومی مسافربری مجاز نیست.

     ماده183ـ راننده موظف است هنگام رانندگی، گواهی‌نامه رانندگی خویش، بیمه‌نامه شخص ثالث خودرو و کارت شناسایی خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه، آنها را تسلیم نماید. مأمور موظف است پس از ملاحظه و بررسی مدارک آنها را بازگرداند، مگر در مواردی که به موجب قانون یا آیین‌نامه، اخذ گواهی‌نامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد. در این صورت در برابر دادن رسید، گواهی‌نامه اخذ می‌گردد.

     ماده184ـ استفاده از بوق‌های شیپوری، سوت بلبلی و به‌طور کلی هرنوع وسیله آگاه‌سازی صوتی با صدای ناهنجار و غیرعادی در مناطق مسکونی و همچنین زدن بوق ممتد یا غیرضروری یا مکرر و یا زدن بوق در محل‌هایی که این عمل به وسیله علایم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق برای مقاصدی مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز کردن درب منزل، خداحافظی و مانند آنها ممنوع است.

     ماده185ـ وسایل نقلیه امدادی که مجاز به داشتن چراغ‌گردان یا آژیر خطر ویژه می‌باشند تنها هنگامی که برای انجام مأموریت‌های مهم و فوری در حرکتند، باید از آنها استفاده نمایند.

     ماده186ـ وسایل نقلیه انتظامی و امدادی، هنگامی که برای انجام مأموریت فوری درحرکتند در صورت به کار بردن چراغ‌گردان ویژه اعلام خطر یا آژیر، تا حدودی که موجب بروز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زیر می‌باشند:

     الف ـ توقف در محل ممنوعه.

     ب ـ تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسیله‌نقلیه دیگر.

     پ ـ عبور از طرف چپ راه و همچنین دور زدن در نقاط ممنوعه.

     ت ـ گذشتن از چراغ قرمز یا رعایت نکردن علایم دیگر ایست، مشروط به این که از سرعت وسیله‌نقلیه در این گونه محل‌ها تا حداقل امکان کاسته شود.

     ماده187ـ درهای وسایل نقلیه در حال حرکت باید به طور کامل بسته باشد و باز کردن آنها پیش از توقف کامل مجاز نیست.

     ماده188ـ اتومبیل‌های مدارس تنها هنگام سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان حق استفاده از علایم دیداری یاد شده در ماده (60) را دارند.

     ماده189ـ استفاده از لاستیک‌های فرسوده و غیراستاندارد در وسایل‌نقلیه ممنوع است. هنگام برف و یخبندان و به‌طور کلی در صورت اعلام مقامات مرتبط و یا مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه، رانندگی با وسیله‌نقلیه‌ای که چرخ‌های آن به زنجیر و یا لاستیک یخ‌شکن مجهز نباشد، ممنوع است.

     ماده190ـ راندن وسیله‌نقلیه‌ای که بیش از ظرفیت مندرج در کارت مشخصات، بار یا مسافر گرفته ممنوع است.

     ماده191ـ عبور وسایل نقلیه از میان دستجات ارتش یا مأموران انتظامی یا دانش‌آموزان یا تشییع‌کنندگان جنازه‌ها یا دیگر دستجات تشریفاتی و بوق زدن در این‌گونه موارد مجاز نیست.

     ماده192ـ عبور وسایل نقلیه از پیاده‌روها و توقف آنها روی پیاده‌رو ممنوع است.

     ماده193ـ سوار شدن و سوار کردن اشخاص روی گلگیر یا رکاب یا سایر قسمتهای بیرونی وسایل‌نقلیه ممنوع است.

     ماده194ـ راندن و یا حرکت با اسکیت و اسکوتر و مانند آنها در معابر عمومی ممنوع است، مگر در مسیرهایی که از سوی راهنمایی و رانندگی با نصب تابلو ویژه، مجاز اعلام شده باشد.

     ماده195ـ عبور وسایل نقلیه سنگین که حداکثر سرعت آنها از 15 کیلومتر در ساعت تجاوز نمی‌کند مانند تراکتورهای زنجیری و غلطک‌های جاده‌کوبی و غیره باید پیش از رسیدن آنها به اولین پست راه‌آهن یا ایستگاه، خبر داده شود تا تدارک احتیاطی لازم برای عبور بی‌خطر آنها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.

     ماده196ـ رانندگان این‌گونه وسایل نقلیه موظفند هنگامی که عبور آنها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پیش از رسیدن به آن توقف کامل کنند و پس از دیدن دوطرف و اطمینان از نبودن خطر احتمالی از آنجا بگذرند. هنگامی که نزدیک شدن قطار به وسیله علایم یا صدای لکوموتیو اعلام می‌شود، تا عبور قطار نباید از تقاطع عبور نمایند.

     ماده197ـ هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد، عبور از تقاطع باید با فرمان او انجام گیرد.

     ماده198ـ هیچکس حق ندارد وسیله‌نقلیه‌ای را که متعلق به او نیست یا راننده آن نمی‌باشد، بدون اجازه کسی که آن را در اختیار دارد از محل خود حرکت دهد یا با آن رانندگی کند، مگر مأموران انتظامی با رعایت قوانین و مقررات و در چارچوب وظایف قانونی.

     ماده199ـ هیچکس حق ندارد به شخصی که گواهی‌نامه رانندگی ندارد اجازه رانندگی با وسیله‌نقلیه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات کیفری رفتار خواهد شد.

     ماده200ـ هیچکس حق ندارد وسیله‌نقلیه‌ای را که طبق نظر کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه دارای عیب و نقص فنی بوده یا وسایل ایمنی کامل مقرر در این آیین‌نامه را نداشته باشد، در راه‌ها براند.

     ماده201ـ مأموران راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحیت‌دار به منظور پیشگیری از حوادث مکلفند از عبور و مرور در راههایی که به علت خرابی، جاری شدن سیل، ریزش کوه و بهمن و یا علت‌های دیگر خطرناک می‌باشند تا تعمیر و رفع علت‍های خطر، جلوگیری به‌عمل آورده و یا از حرکت وسایل‌نقلیه غیرمجهز به تجهیزات لازم ممانعت به‌عمل آورند.

     ماده202ـ صدور مجوز جابه‌جایی مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداری محل می‌باشد.

     ماده203ـ حمل مسافر با وسایل نقلیه باربری ممنوع است. همچنین حمل مسافر با وسایل‌نقلیه‌ای که دارای پلاک شخصی بوده و پیشتر مجوز لازم برای جابه‌جایی مسافر از وزارت راه‌ و ترابری و یا شهرداری دریافت ننموده باشند، ممنوع می‌باشد؛ مگر در شرایط اضطراری و با اجازه پلیس راه و یا راهنمایی و رانندگی.

     ماده204ـ در صورت نبود امکانات لازم برای رساندن مجروحان به مراکز درمانی، کلیه رانندگان مکلفند همکاری لازم را برای رساندن مصدومان تصادفات رانندگی به اولین مرکز درمانی انجام دهند.

     ماده205ـ هیچکس حق ندارد در حالی که سوار دوچرخه یا کفش‌های چرخ‌دار یا سه چـرخه‌های بدون رکـاب مانند اسکـیت و اسکوتر یا اتومبیل‌های اسباب‌بازی است به وسایل نقلیه در حال حرکت تکیه نماید و آنها را وسیله حرکت خود یا حرکت وسیله‌ای که بر آن سوار است قرار دهد. تکیه نمودن و آویزان شدن اشخاص نیز به وسایل نقلیه ممنوع است.

     ماده206ـ ریختن شیشه، بطری، میخ، سیم، حلبی، مایعات لزج و چرب، نخاله‌های ساختمانی و زباله، مصالح ساختمانی، شستشوی وسایل نقلیه، ایجاد موانع و به‌طور کلی هر عملی که باعث سد راه و ایجاد خطر و انحراف وسایل‌نقلیه از مسیر حرکت باشد بر روی راه‌ها، شانه جاده‌ها و حریم قانونی آنها ممنوع است. همچنین ریختن هرگونه زباله، ضایعات و اشیا، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به‌وسیله راننده و یا سرنشینان ممنوع است.

     ماده207ـ نصب هرنوع علایم و پلاک‌های متفرقه و همچنین الصاق یا نصب یا نقش هرنوع آگهی، نوشته، عکس و نوشتن عبارات و ترسیم نقوش روی شیشه‌ها یا بدنه درونی یا بیرونی وسایل‌نقلیه به‌منظور تجارت، تبلیغ، نمایش و مانند آن ممنوع است؛ مگر بر اساس ضوابطی که به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور به تصویب وزیر کشور خواهد رسید. در مورد جاده‌ها با تصویب وزارت راه و ترابری اقدام می‌شود.

     ماده208ـ حرکت وسایل‌نقلیه دارای چرخ فلزی در معابر شهری مجاز نیست.

     ماده209ـ اعمال زیر در خیابان‌ها و معابر شهری ممنوع است:

     الف ـ ورزش و مسابقه‌های ورزشی، مسابقه با اسب یا حیوانات دیگر و وسایل نقلیه، بدون کسب مجوز از مقامات صلاحیت‌دار.

     ب ـ بستن، خوراک دادن و رها کردن دام‌ها و پرندگان.

     پ ـ انجام هرگونه حرکات پرشی، نمایشی، تک‌چرخ، دور زدن درجا، رانندگی همراه با صدای ناهنجار و ممتد بوق یا صدای اگزوز و اصطکاک چرخ‌ها و مانند آنها.

     ماده210ـ هرکس که مسئول حرکت و هدایت حیوانات است، هنگام عبور از عرض یا طول معابر در شب باید از علایم سیار مانند (فانوس، چراغ‌های الکتریکی، دستانه یا راکت شبرنگ‌دار) استفاده نماید. رانندگان موظفند با دیدن حرکت گله و رمه از سرعت خود کاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمایند. به هرحال عبور دادن حیوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امکان دارای روشنایی ضرورت دارد.

     ماده211ـ دستگاه‌های مسئول موظفند پیش از بسته شدن تمام یا بخشی از راه برای انجام هرنوع عملیات اجرایی اعم از تعریض، تعمیر، نگهداری، حفاری و مانند آنها، هماهنگی‌های لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه اقدام و مراتب را به آگاهی مردم برسانند.

     ماده212ـ اشخاصی که به هر عنوان روی راه‌‌های عمومی کار می‌کنند، موظفند پیش از شروع به کار، علایم ایمنی عبور و مرور را بر اساس ضوابط و استانداردهای ایمنی در عملیات اجرایی راه‌‌ها که به‌تایید مسئولین مرتبط می‌رسد در محل نصب و همچنین لوازم کار، لباس‌های کارگران و وسایل‌نقلیه خود را به علایم هشداردهنده مجهز نمایند. در غیراین صورت مأمـوران راهنمایی و رانندگی و پلیس‌راه موظفند از کار آنان جلوگیری به عمل آورند.

     ماده213ـ شهرداری‌ها و مأموران متصدی ایجاد فضای سبز، نصب‌کننده اتاقک (کیوسک) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث دید رانندگان را در تقاطع‌ها باز نگهدارند.

     ماده214ـ جز مأموران صلاحیت‌دار هیچکس حق ندارد برای هدایت، حفاظت و کنترل وسایل‌نقلیه در سواره‌رو خیابان بایستد یا قدم بزند.

     ماده215ـ پیادگان موظفند که:

     الف ـ در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نکنند.

     ب ـ در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود ندارد یا در صورت وجود به دلایلی غیرقابل تردد باشد باید از منتهی‌الیه سمت چپ سواره‌رو و عکس جهت حرکت وسایل نقلیه عبور نمایند.

     پ ـ برای گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌های پیاده، پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زیرزمینی مجاز عبور نمایند.

     ت ـ از دویدن، پریدن و ورود ناگهانی به سطح سواره‌رو خودداری کرده و مراقب حرکت وسایل‌نقلیه باشند.

     ث ـ از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خیابان‌ها از لابلای درختان و گل‌بوته‌های حاشیه و میانه راه عبور نکنند.

     ج ـ در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حرکت نمایند و هنگامی که چراغ عابر قرمز بود عبور نکنند.

     چ ـ از موانع و خط‌کشی خطوط ویژه، سواره‌رو خیابان‌ها و میدان‌ها عبور نکنند.

     ح ـ در بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی، از خارج از گذرگاه‌های تعیین شده عبور نکنند.

     خ ـ در سواره‌رو خیابان برای سوار شدن به‌وسیله نقلیه و همچنین صحبت کردن یا خرید و فروش با راننده یا سرنشینان وسایل‌نقلیه، توقف نکنند.

     ماده216ـ رانندگی با وسایل‌نقلیه دارای پلاک دولتی که علامت مشخص‌کننده روی شیشه یا دیگر قسمتهای تعیین شده آن الصاق یا نصب نشده باشد، ممنوع است.

     ماده217ـ رانندگانی که دچار معلولیت و یا ناشنوایی هستند باید با علامت ویژه‌ای که روی شیشه عقب وسیله‌نقلیه الصاق می‌شود، دیگر رانندگان را از وضعیت خود آگاه سازند تا رانندگان با دیدن آن علامت، علاوه بر رعایت مقررات این آیین‌نامه، احتیاط لازم را بنمایند.

     ماده218ـ شهرداری‌ها موظفند پیاده‌روهای استاندارد، هموار و ایمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلی چرخ‌دار و یا بدون آن، در حاشیه معابر شهری ایجاد کنند و با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر، در محل‌های مناسب نیز مسیر عبور دوچرخه‌سواران را تا حدامکان و به صورت جداگانه ایجاد نمایند.

     ماده219ـ شهرداری‌ها موظفند به منظور افزایش ایمنی عبور و مرور، با همکاری زیرمجموعه‌های وزارت‌نیرو، برای تامین روشنایی معابر شهرها اقدام نمایند.

     ماده220ـ رانندگان و سرنشینان وسایل‌نقلیه موظفند هنگام حرکت وسیله‌نقلیه کمربندهای ایمنی خود را بسته نگاه دارند.

     تبصره ـ سوار کردن کودکان کمتر از 12 سال در صندلی جلو وسیله‌نقلیه و همچنین در آغوش داشتن کودک هنگام رانندگی ممنوع است.

     ماده221ـ باز گذاشتن در صندوق عقب وسیله‌نقلیه در حال حرکت، یا نصب پرده یا کرکره یا هرچیز دیگری که مانع دید عقب وسیله‌نقلیه شود ممنوع است.

     ماده222ـ ریزش روغن، نفت گاز، بنزین و مایعات آلوده و تخریب‌کننده دیگر در راه‌ها ممنوع است.

     ماده223ـ زمان لازم‌‌الاجرا شدن آن دسته از احکام این آیین‌نامه که اجرای آنها مستلزم آموزش، اطلاع‌رسانی عمومی یا کسب مهارتهای خاص باشد، اول مهرماه سال 1384 تعیین می‌شود.

معاون اول رئیس جمهور ـ محمدرضا عارف

پیوست 1

جدول طبقه‌بندی انواع گواهی‌نامه

پیوست شماره 2

ضوابط احراز سلامت جسمانی و روانی (صلاحیت پزشکی) درخواست‌کنندگان انواع گواهی‌نامه رانندگی

    ماده1ـ بینایی برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه الف (گروه‌های 1 و 2) و پایه ب (گروه 1) و ویژه:

    1ـ حداقل قدرت بینایی برای مجموع دوچشم با اصلاح یا بدون اصلاح 10/12

    2ـ حداقل میدان بینایی برای هر چشم 70 درجه.

    3ـ برای افراد تک‌چشمی حداقل قدرت بینایی 10/9 و میدان بینایی 100 درجه، ضمن رعایت شرایط ویژه در وسیله نقلیه.

    ماده 2ـ بینایی برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2) و پایه « پ» (گروه 1) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین‌نامه:

    1ـ حداقل قدرت بینایی برای مجموع دوچشم با اصلاح یا بدون اصلاح 10/14

    2ـ حداقل میدان بینایی برای هرچشم 70 درجه

    ماده 3ـ بینایی برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه پ (گروه2) و پایه ت (گروه 1 و 2):

    1ـ حداقل قدرت بینایی برای مجموع دو چشم با اصلاح یا بدون اصلاح حداقل 10/15.

    2ـ حداقل میدان بینایی برای هرچشم 70 درجه.

    ماده 4ـ آن دسته از بیماریهایی که نیاز به دریافت نظریه و تأیید پزشک متخصص معتمد چشم را دارد:

    1ـ افراد دارای میدان بینایی دوچشمی بین 120 تا 140 درجه.

    2ـ افراد مبتلا به کوررنگی چشم.

    3ـ افراد مبتلا به کاتاراکت (آب مروارید).

    4ـ افراد مبتلا به گلوکوم (آب سیاه).

    5 ـ مبتلایان به بیماری شبکیه چشم.

    تبصره 1ـ ملاک ارزیابی میدان بینایی تست Confrontaion می‌باشد.

    تبصره 2ـ در معاینه چشم و سنجش بینایی، رعایت موارد زیر به وسیله پزشک الزامی است:

    الف ـ سنجش دید (قدرت بینایی) باید طبق استانداردهای بین‌المللی و با نمودارهای سنجش بینایی استاندارد انجام پذیرد.

    ب ـ حداکثر میزان دید برای هر چشم 10/10.

    پ ـ در صورتی که متقاضی در هر خط دید بیش از 2 حرف را خطا نماید، آن خط در محدوده دید محاسبه نگردیده و خط درشت‌تر ملاک ارزیابی قرار می‌گیرد.

    ماده5 ـ شنوایی:

    1ـ حداکثر افت شنوایی قابل قبول بدون اصلاح در هر گوش تا 40 دسی‌بل، برای گواهی‌نامه رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2)، پایه پ (گروه 1و2)، پایه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین‌نامه.

    2ـ در صورت کر بودن کامل یک گوش، حداکثر افت شنوایی قابل قبول با یا بدون اصلاح در گوش بهتر تا 40 دسی‌بل، برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه الف (گروه 1 و 2) و پایه «ب» ( گروه 1) و ویژه.

    ماده 6 ـ موارد ممنوعیت مطلق صدور و تمدید گواهی‌نامه رانندگی:

    اول: بینایی:

    1ـ میدان بینایی دوچشمی کمتر از 120 درجه برای انواع گواهی‌نامه رانندگی.

    2ـ افراد مبتلا به بیماریهای Hmianopia bitemporal, Homonymous hemianopia برای انواع گواهی‌نامه رانندگی.

    3ـ افراد تک‌چشمی دارای قدرت بینایی کمتر از 10/9 برای انواع گواهی‌نامه رانندگی.

    4ـ افراد تک‌چشمی دارای میدان بینایی کمتر از 100 درجه برای انواع گواهی‌نامه رانندگی.

    تبصره1ـ افرادی که به تازگی یک چشم خود را از دست داده‌اند تا طی زمان لازم برای عادت به‌ دید تک‌چشمی، حداقل به مدت یک سال ممنوعیت مطلق رانندگی دارند.

    5 ـ افراد تک‌چشمی با هر قدرت بینایی برای دریافت گواهی‌نامه رانندگی پایه الف (گروه 3)، پایه ب (گروه 2)، پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروههای 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین‌نامه.

    6ـ افراد مبتلا به کوررنگی شدید، دیپلوپیا (دوبینی) و فوریای عمودی برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه الف (گروه3)، پایه ب (گروه2) پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین‌نامه.

    دوّم: شنوایی:

    7ـ در صورت کر بودن کامل یک گوش و افت شنوایی بیش از 75 دسی‌بل درگوش دیگر، برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه الف (گروه‌های 1 و 2)، پایه ب (گروه1) و ویژه

    8 ـ افت شنوایی بیش از 75 دسی‌‌بل در هر دو گوش، برای گواهینامه‌های رانندگی پایه الف (گروه3)، پایه ب (گروه2)، پایه پ (گروه 1 و 2)، پایه ت (گروههای 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین‌نامه.

    سوّم: اندامهای حرکتی فوقانی و تحتانی

    نوع1ـ برای انواع گواهی‌نامه‌های رانندگی:

    9ـ فقدان مادرزادی یا قطع عضو یا فلج (در صورتی که هیچگونه اصلاح در فرد و وسیله نقلیه عملاً امکان‌پذیر نباشد) شامل موارد زیر:

    الف ـ هر دو اندام فوقانی (از ناحیه مچ).

    ب ـ انگشت شصت در هر دو دست.

    ج ـ یک اندام فوقانی و یک اندام تحتاتی ( از ناحیه مچ).

    د ـ اندامی که برای عمل کردن یک کنترل دستی یا پایی وجود آن الزامی است.

    10 ـ ابتلا به Quardriplegia .

    11ـ ابتلا به دفرمیتی شدید.

    12ـ چرخش مهره‌های سرویکال به طرف راست و چپ کمتر از 45 درجه.

    تبصره2ـ بدیهی است مفاد ماده (8) باید در این موارد مدنظر قرار گیرد.

    نوع2ـ برای گواهی‌نامه‌های رانندگی پایه الف (گروه3)، پایه ب (گروه2)، پایه پ (گروه 1 و 2) و پایه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهای صادره در ماده (33) آیین‌نامه:

    الف ـ قطع عضو زیر زانو منجر به پروتز اندام تحتانی.

    ب ـ قطع در قسمت قدامی پا، مفصل Metatarsophalangeal و پنجه بزرگ پا.

    پ ـ قطع، فلج یا ناتوانی کامل از یک شصت و دو انگشت در هر دست.

    ت ـ دارا بودن تنها یک بازو.

    ث ـ ابتلا به پاراپلژی.

    تبصره3ـ بدیهی است مفاد ماده (8) باید در موارد یادشده مدنظر قرار گیرد.

    چهارم: سایر موارد به شرح زیر برای انواع گواهی‌نامه‌های رانندگی:

    14 ـ افراد مبتلا به اختلالات تنفسی شدید (سطح4) و کلیه افرادی که برای رفع اختلالات تنفسی خود نیازمند استفاده از تجهیزات تأمین اکسیژن در زمان رانندگی هستند.

    15ـ افراد مبتلا به اختلال شدید عملکرد قلب (طبقه4 از طبقه‌بندی عملکرد قلب).

    16ـ اعتیاد به انواع موادمخدر، مواد و نوشابه‌های الکلی، استفاده از داروهای تخدیرکننده و یا محرک سیستم اعصاب و روان (CNS).

    17ـ افراد مبتلا به سایکوز حاد از هرنوع، بیماران (خلفی) Bipolar در فاز حاد.

    18ـ افراد مبتلا به صرع مسلم.

    ماده7 ـ موارد ممنوعیت مطلق برای صدور گواهی‌نامه رانندگی باید به تأیید سه نفر پزشک متخصص مربوط رسیده باشد.

    ماده8 ـ هرگاه پزشک و افسر کارشناس عالی تصادفات و امور فنی راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشخیص دهند که اشخاص مبتلا به ضعف بینایی یا شنوایی به کمک عینک یا لنز و یا سمعک و همچنین اشخاص دارای نقص عضو به کمک وسایل مصنوعی و یا با نصب تجهیزات مخصوص در وسیله نقلیه، به طور طبیعی قادر به رانندگی می‌باشند، صدور گواهی‌نامه به نام آنان در صورت جمع شرایط لازم دیگر، مانعی ندارد. اما در متن گواهی‌نامه باید تصریح شود که فقط با عینک، لنز یا سمعک و یا چه نوع وسیله نقلیه‌ای می‌توانند رانندگی نمایند. آزمایش عملی رانندگی از درخواست‌کنندگان دارای نقص عضو باید به وسیله سه نفر افسر کارشناس مذکور انجام پذیرد.

    ماده9ـ ارزیابی انواع:

    1ـ اختلالات بینایی.

    2ـ اختلالات شنوایی.

    3ـ اختـلالات غـدد آنـدوکرین (اعم از انواع دیابت نیازمند به درمان انسولینی و غیر انسولینی، هیپوگلیسمی غیردیابتی، تیروئید، پاراتیروئید، هیپوفیز، اکرومگالی، آدرنال، چاقی، آنسفالوپاتی هپاتیکی).

    4ـ اختلالات کلیوی.

    5 ـ اختلالات تنفسی.

    6 ـ اختلالات نورولوژیکی (مغز و اعصاب).

    7ـ اختلالات حرکتی اندامهای فوقانی و تحتانی.

    8 ـ اختلالات عصبی ـ عضلانی.

    9ـ اختلالات قلبی و عروقی.

    10ـ اختلالات فشار خون.

    11ـ اختلالات ناشی از مصرف دارو.

    12ـ اختلالات روحی و روانی (اعصاب و روان).

    13ـ اختلالات خواب (اعم از Sleep apnea و نارکولپسی).

    14ـ عفونت‌ها.

    احـراز سلامت جسمانی و روانی رانندگان براساس دستورالعمل اجرایی است که پس از تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با هماهنگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران برای اجرا به تمامی پزشکان انجام‌دهنده معاینات پزشکی درخواست‌کنندگان انواع گواهی‌نامه، ابلاغ می‌شود.

    ماده10ـ پزشکان انجام دهنده معاینات درخواست‌کنندگان گواهی‌نامه رانندگی، ملزم به شرکت و کسب موفقیت در دوره آموزشی « معاینات رانندگان» که به وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار می‌گردد، هستند.

پیوست (3)

مقررات وضوابط حمل بار در جاده‌های کشور

پیوست 3

    ضوابط و مقررات حمل بار در جاده‌های کشور که توسط وزارت راه و ترابری با استناد به ماده (14) قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرایم رانندگی ـ مصوب30/3/1350ـ با اصلاحات بعدی آن و بندهای 7 و 12 ماده (7) قانون تغییر نام وزارت راه و ترابری و تجدید تشکیلات و تعیین وظایف آن ـ مصوب 16/4/1353 ـ تعیین گردیده است، به شرح زیر می‌باشد:

ضوابط حمل بار

    1ـ وزارت راه و ترابری می‌تواند درازادراه‌های کشور وسایل لازمه برای توزین و اندازه‌گیری ابعاد و وزن محور وسایط نقلیه سنگین را تهیه و مورد استفاده قرار دهد.

    2ـ وزارت راه و ترابری می‌تواند با جلب مساعدت نیروی انتظامی از عبور و مرور وسایط نقلیه‌ای که وزن و طرز بارگیری و ظرفیت محموله آن اضافه بر میزان مجاز باشد جلوگیری نماید.

    3ـ مالکین وسایط نقلیه سنگین مکلف به رعایت مقررات یادشده و سایر مقررات بین‌المللی و مصوب از طرف وزارت راه و ترابری بوده و وزارت راه و ترابری برای اجرای این تصویب‌نامه با استفاده از نظر سندیکای مالکین کامیونها حدود و نظامات مربوط را تعیین و آگهی خواهدنمود.

    4ـ وزارت راه و ترابری در اجرای مقررات این تصویب‌نامه عده لازم از مهندسین آن وزارت را انتخاب خواهدنمود که با تشریک مساعی نیروی انتظامی اقدام لازم را معمول دارند.

مقررات حمل و نقل بار در راهها

    الف ـ بار محوری

    تعریف ـ فشار یا نیروی وزن وارده از سوی هریک از محورهای وسایل نقلیه بر سطح راه را بار محوری می‌نامند.

    حداکثر فشار وارد از محورهای راهنما، منفرد و زوج بر سطح راه نباید از حدود ذیل تجاوز نماید.

    1ـ محور راهنما         (دوچرخ)         شش تن

    2ـ محور منفرد         (چهار چرخ)       سیزده تن

    3ـ محور زوج          (هشت چرخ)       بیست تن

    تبصره1ـ برای استفاده از حداکثر فشار تعیین شده در فوق اندازه لاستیک چرخها نباید از 20 × 750 کمتر باشد.

    تبصره2ـ چنانچه فاصله دو محور مجاور از یکدیگر کمتر از دو متر باشد، آن دو محور را روی هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بیشتر باشد هرکدام محور منفرد محسوب می‌شود.

    ب ـ وزن مجاز کامیونها

    حداکثر وزن کامیون با بار آن نباید از حدود ذیل تجاوز نماید:

    ـ کامیون دو محور     19 تن

    ـ کامیون سه محور   26 تن

    ج ـ وزن مجاز وسایل نقلیه مفصل‌دار

    اوّل ـ کامیون نیمه یدک (بارگیر مستقیماً به وسیله چرخ پنجم به کامیون اتصال دارد) شامل:

    1ـ تریلی سه محور ده چرخ         بیست و شش تن

    2ـ چهار محور چهارده چرخ        سی و دو تن (چنانچه فاصله بین دو محور عقب تریلی از دو متر تجاوز نماید. حداکثر وزن مجاز (تریلی با محموله)، 36 تن می‌باشد.)

    3ـ تریلی پنج محور دوازده چرخ     سی و چهار تن

    تبصره ـ در صورتی که مشخصات چرخهای تریلی بیش از اندازه معمول باشد، میـزان ظرفیـت حمـل اضافی مشخص و با مجوز واحدهای ذی‌ربط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای حداکثر وزن (تریلی با محموله) تا 38 تن اجازه عبور داده می‌شود.

    4ـ تریلی پنج محور هیجده چرخ      چهل تن

    دوّم ـ کامیون با یدک (بارگیر به طور غیرمستقیم به وسیله صفحه‌گردان و مالبند و قفل و پین به کامیون متصل می‌شوند.) شامل:

    1ـ کـامیـون دو محـور شـش چـرخ با یـدک دو محـور شـش چـرخ سـی تـن (کامیون شانزده تن ـ یدک چهارده تن).

    2ـ کامـیون دو محـور شـش چـرخ با یـدک سه محـور ده چـرخ سـی و دو تن (کامیون شانزده تن ـ یدک پانزده تن).

    3ـ کامیـون سه مـحور ده چـرخ با یـدک دو محـور شش چرخ سی و هشت تن (کامیون بیست و دو تن ـ یدک شانزده تن).

    4 ـ کامیون سه محور ده چرخ با یدک سه محور ده چرخ چهل تن (کامیون بیست و دو تن ـ یدک هیجده تن).

    تبصره1ـ حداکثر وزن کامیون و یا وسایط نقلیه مفصلدار با بار نباید از میزان معین شده در کارت مشخصات آن تجاوز نماید.

    تبصره2ـ در بعضی از راههای کشور که دارای شرایط فنی ویژه‌ای می‌باشد، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای محدودیت به وجود آمده درخصوص ابعاد و وزن وسایل نقلیه را اعلام می‌نماید.

    د ـ ابعاد

    ابعاد وسایط نقلیه با بار آن نباید از حدود زیر تجاوز نماید.

    1ـ حداکثر عرض: دو متر و شصت سانتی‌متر.

    2ـ حداکثر ارتفاع: چهار متر و نیم (در راههای چالوس و هراز 8/3 متر).

    3ـ حداکثر طول:

    ـ کامیون دو محور با بار آن     ده متر

    ـ کامیون سه محور با بار آن    دوازده متر

    ـ تریلی با بار آن           شانزده متر

    ـ کامیون با یدک           هیجده متر و سی و پنج سانتیمتر

    تبصره1ـ محموله پس از بارگیری وسایط نقلیه باربری نباید از جلو کامیون بیش از پنجاه سانتیمتر و از عقب آن بیش از سه متر بیرون باشد. قسمتی از بار که از کامیون و یا یدک و یا تریلی خارج می‌شود، باید به طور خیلی واضح در شب به وسیله چراغ قرمز و در روز به وسیله پرچم قرمز مشخص گردد.

    تبصره2ـ وسـایط نقلـیه‌ای که ابعاد و وزن آنها از حدود فوق‌الذکر تجاوز نماید، به هیچ وجه اجازه حرکت در راهها را ندارد. مگر آنکه بار اضافی را تخلیه نمایند.

    تبصره3ـ متخلفین از این مقررات ضمن الزام به اجرای تبصره2 ملزم به پرداخت حداکثر جریمه قانونی تخلف عدول از مقررات و پرداخت خسارت وارده به راه می‌باشند که توسط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای براورد خواهدشد. لذا لازم است متخلفین به واحدهای سازمان مزبور هدایت شوند.

    تبصره4ـ چنانچه حمل محموله‌هایی که غیرقابل تقسیم بوده، و وزن و ابعادشان نیز از حدود یادشده تجاوز نماید و از محلی به محل دیگر از طریق جاده ضرورت یابد، لازم است با مجوز (کامپیوتری) سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و واحدهای تابعه آن در استانها ترتیب حمل و نقل این قبیل اشیاء داده‌شود. در این قبیل موارد پس از بررسی براساس ضوابط تعیین شده شرایط حمل و نقل اعلام خواهدشد. این شرایط شامل سرعت، ساعت حرکت، مسیر، پیش‌بینی‌های لازم به منظور جلوگیری از تصادم و ایجاد خسارت به راه و ابنیه فنی و غیره بوده و واحدهای انتظامی و سازمانهای مسئول مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرایط و ضوابط تعیین شده دقیقاً اجرا گردد.

    تردد تریلی‌های 5 محور 12 چرخ با وزن کل حداکثر 40 (چهل) تن با لاستیک‌های نوع رادیال با عرض حداکثر 5/36 (سی و شش و نیم) سانتی‌متر برای چرخ‌های بارگیر در مسیرهای ترانزیتی کشور بلامانع می‌باشد.

    درخصوص الحاقیه مقررات حمل و نقل بار در راههای کشور موضوع کنترل ظرفیت کل وسایل نقلیه با ظرفیت کمتر از 19 تن نظیر کامیون بنز 911 و خاور 808 و 608 با عنایت به اینکه در تعدادی از وسایل نقلیه مغایرتهایی بین ظرفیت مندرج در کارت مشخصات وسایل نقلیه با ظرفیت ناخالص مشاهده می‌گردد. به‌منظور رفع مشکل و تطبیق وسایل نقلیه فوق با استاندارد، ظرفیت کل وسایل نقلیه (وزن ناخالص) به شرح زیر اعلام می‌گردد.

    ـ کامیون بنز 911        11تن

    ـ خاور 808             5/8 تن

    ـ بادسان 14 B 6         7 تن

    ـ بادسان 14 B 8        5/8 تن

    ـ دیگر انواع کامیون و کامیونت با ظرفیت کمتر از 19 تن متعاقباً اعلام می‌گردد.