شمع موتورسیکلت (Spark plug)
شمع موتورسیکلت، قطعه است که وظیفه آن ایجاد جرقه از طریق اختلاف پتانسیل زیاد ایجاد شده به وسیله کویل است که توسط وایر به آن انتقال پیدا می کند. جرقه ایجاد شده موجب احتراق داخل سیلندر می شود لذا عملکرد صحیح این قطعه تاثیر بسزایی در عملکرد موتور دارد.
شمع موتورسیکلت
شمع موتورسیکلت عامل اصلی جرقه زنی و تولید احتراق است. جرقه زنی در سر شمع باعث ایجاد نویز الکترومغناطیسی می گردد. برای کاهش این نویز از شمع های مقاومت دار استفادهمی گردد. این مقاومت در قسمت زیرین الکترود مرکزی فراگرفته است. مقدار این مقاومت بین ۵ تا ۸ کیلو اهم با توجه به نوع شمع متفاوت است. فاصله بین الکترودها به طور میانگین معمولا از 8/. تا یک میلی متر می باشد. بهترین عملکرد دمایی برای شمع حدود ۴۵۰ الی ۸۰۰ درجه سانتیگراد می باشد. کارکرد مفید شمع در خودروهای انژکتوری 16000 کیلومتر می باشد.
عیوبی که در صورت خرابی شمع در عملکرد موتورسیکلت ظاهر می گردد:
- مصرف سوخت و به دنبال آن آلایندگی افزایش می بابد.
- موتور در دورهای مختلف بد کار می کند و شتابگیری خودرو ضعیف شده و دمای موتور بالا خواهد رفت.
حالت ها و شرایط مختلف شمع موتورسیکلت
1.شرایط نرمال
در این حالت الکترودها و عایق به رنگ خاکستری-زرد و متمایل به قهوه ای است. در این شرایط رنج گرمایی شمع درست و دقیق بوده و موتور سالم عمل نموده است. وضعیت مخلوط و تایمینگ جرقه و سیستم شروع سرد( ساسات) کاملا سالم بوده و هیچ گونه رسوبات حاصل از افزاینده های سوختی شامل سرب و یا هر گونه ترکیبات آلیاژی در روغن موتور مشاهد نمی شود. احتراق به صورت کامل انجام شده و شرایط افروختگی( Over heat) وجود ندارد.
2. حالت دوده زدگی (کربن کثیف)
در این حالت الکترودها، دهانه عایق و پوسته شمع با رسوبات دوده به رنگ سیاه مخملی پوشیده می شود.
علت: کثیف بودن بیش از حد فیلتر هوا، غنی بودن مخلوط سوخت و هوا، طولانی بودن زمان سیستم شروع سرد یا ساسات. استفاده از شمع های سرد و یا پایین بودن کدرنج حرارتی شمع. رانندگی در مسافت های کوتاه و کم بودن زمان بین روشن تا خاموش کردن خودرو.
اثرات: احتراق به صورت ناقص انجام می شود. موتورسیکلت بسیار بد استارت می خورد.
اصلاح: بازدید فیلتر هوا. تنظیم نسبت هوا به سوخت بازدید و تنظیم مجموعه ساسات، بررسی نوع شمع.
3. رسوبات روغن
در این حالت الکترودها، دهانه عایق و پوسته شمع با دوده روشن و تفاله های کربن پوشیده می شود.
علت: زیاد بودن نقوض روغن در محفظه احتراق و یا بالا بودن سطح. خردگی در رینگ های پیستون، جداره سیلندرها و گایدهای.
اثرات: موتورسیکلت بسیار بد استارت می خورد. احتراق به صورت ناقص انجام می شود.
اصلاح: میزان کمپرس سیلندر اندازه گیری شده و سطح روغن تنظیم شود. استفاده از شمع جدید الزامی است. موتور باید تعمیر شود.
4. رسوبات سرب
در این حالت الکترودها و عایق در قسمت هایی با لعاب های قهوه ای/ زرد پوشیده شده است . همچنین می توانند یک رنگ متمایل به سبز نیز داشته باشد.
علت: لعاب ها از تحت باز بودن زیاد موتور پس از کارکرد طولانی و تحت بار بودن ناشی می شود. افزاینده های سرب در سوخت نیز چنین حالتی را سبب می شود.
اثرات: در شرایط باری زیاد، لعاب سرب باعث اتصال کوتاه و احتراق ناقص می گردد.
اصلاح: از آنجایی که تمیز کردن شمع قبلی بیهوده است، استفاده از شمع جدید الزامی است.
5. تشکیل خاکستر( به شکل درخت زبان گنجشک)
در این حالت رسوبات خاکستر سنگین روی الکترود ها و عابق تجمع می کند. این امر ناشی از افزاینده های روغن و سوخت است و در ناحیه مذکور و روی الکترود بدنه، ساختار خاکستر به مانند زغال نیم سوز می باشد.
علت: ترکیبات الیاژی مخصوصا روغن موتور می تواند این خاکستر را در محفظه احتراق و روی شمع ته نشین کند.
اثرات: ضربه و خودسوزی به همراه کاهش قدرت موتور و خرابی پیستون و سوپاپ ها.
اصلاح: تعویض شمع و تعمیر موتور الزامی است. در صورت امکان نوع روغن موتور نیز باید عوض شود.
6. شکستگی عایق مرکزی شمع
در این حالت الکترود مرکزی شکسته و برق ذزدی بین الکترود مرکزی و بدنه شمع وجود دارد.
علت: خرابی مکانیکی (شمع،سقوط کرده یا دستکاری بد بر روی الکترود مرکزی فشار وار آورده است) در موارد استثنایی، رسوبات بین دهانه عایق و الکترود مرکزی به همراه خوردگی الکترود مرکزی می تواند باعث شکستگی دهانه عایق گردد.
اثرات: موتور سیکلت دچار احتراق ناقص می شود. جرقه در یک نقطه که مخلوط سوخت و هوای آزاد جریان ندارد بیش از سطح شده یا کمانه می کند.
اصلاح: شمع موتورسیکلت باید تعویض شود.
7. پوشیده شدن الکترود مرکزی با رسوبات مذاب
در این حالت نوک عایق به صورت اسفنجی و نرم و ساختار آن به شکل برجستگی در می آید.
علت: شرایط افروختگی (Over heat) نشی از خودسوزی، آوانس بودن بیش از حد، وجود رسوبات ناشی از احتراق در محفظه احتراق، فلز مخلوط سوخت و هوا، ضعیف بودن دلکو، سوخت با کیفیت پایین و یا احتمالا استفاده از شمع با کدرنج حرارتی خیلی پایین.
اثرات: احتراق ناقص و افت قدرت موتور.
اصلاح: در این حالت موتور، سیستم جرقه و سیتم سوخت کاملا چک شده و از شمعی با کدرنج حرارتی دقیق استفاده شود.
8. ذوب شدن الکترو مرکزی
در این حالت الکترود مرکزی ذوب شده و الکترود بدنه (Ground) به شدت تخریب می گردد.
علت: شرایط افروختگی(Over heat) ناشی از خودسوزی، آوانس بودن بیش از حد جرقه، وجود رسوبات احتراق در محفظه احتراق، مقادیر اندک مخلوط سوخت و هوا، ضعیف بودن دلکو، سوخت با کیفیت پایین و یا احتمالا کدرنج حرارتی خیلی پایین شمع باعث ایجاد چنین شاریطی می گردد.
اثرات: احتراق به صورت ناقص انجام می شود. قدرت موتور دچار افت می شود. احتمالا به علت گرم شدن بیش از حد الکترود مرکزی شمع دچار شکستگی می شود.
اصلاح: در این حالت موتور، سیستم جرقه و سیستم سوخت کاملا چک شده و از شمع جدید استفاده می گردد.
9. ذوب شدن الکترودها
در این حالت ظاهر الکترود ها مثل گل کلم می گردد. رسوب مواد از خود شمع صورت نگرفته و عوامل خارجی باعث ایجاد چنین شرایطی می گردد.
علت: شرایط افروختگی (Over heat) ناشی از خودسوزی ، اوانس بودن بیش از حد جرقه، وجود رسوبات احتراق در محفظه احتراق، مقادیر اندک مخلوط سوخت و هوا، ضعیف بودن دلکو، سوخت با کیفیت پایین باعث ایجاد چنین شرایطی می شود.
اثرات: موتور قبل از وقوع حالت واماندگی، دچار افت شدید قدرت می گردد.
اصلاح: در این حالت موتور و سیستم تبدیل سوخت کاملا چک شده و از شمع های جدید استفاده می شود.
10. خوردگی زیاد الکترود مرکزی
در این حالت الکترود مرکزی ذوب شده و رسوباتی شبیه کف جوشکاری با الکترود بدنه (Ground) ممزوج می شود.
علت: مدت زمان تبادل جرقه در شمع بیش از حد بوده است.
اثرات: موتورسیکلت به ویزه هنگام شتاب دچار احتراق ناقص می شود( ولتاژ جرقه برای فضا یا GAP الکترود کافی نمی باشد). موتورسیکلت بد استارت می خورد.
اصلاح: شمع موتورسیکلت باید تعویض شود.
11. خوردگی شدید الکترود بدنه (Ground)
در این حالت الکترود بدنه ذوب شده و به شدت تخریب می گردد.
علت: وجود افزاینده های بیش از حد در روغن و سوخت و شرایط نامساعد جریان سوخت در محفظه احتراق. که این امر احتمالا ناشی از رسوبات احتراق است. ناک (knock ) و عدم گرم شدن کافی موتور از دیگر عوامل می باشد.
اثرات: خودرو بد استارت می خورد. مخصوصا در هنگام شتاب گیری دچار احتراق ناقص می شود( ولتاژ جرقه برای فضا یا GAP الکترود کافی نمی باشد.)
اصلاح: شمع موتورسیکلت باید تعویض شود.